Pi­še: Če­do­mir An­tić


Na današnji dan prije dvadeset godina predsjedniku vlade Srpske Krajine, najmlađe, mučeničke države našeg naroda, postavljen je zločinački ultimatum. Nakon što je u očaju prihvatio Plan Z-4, protivno volji svog kabineta, parlamenta i nacije, rečeno mu je da je pred srpskim narodom izbor: da kapitulira ili doživi agresiju.
Sjutradan, 4. avgusta malena srpska zemlja napadnuta je od četvorostruko brojnije armije. Na svakog branioca prestonice Srpske Krajine - tvrdog grada Knina - dolazilo je 17 napadača koji su nadirali sa zapada, juga i istoka... Agresore su pomagale armije NATO. Srpska vojska Krajine doživjela je prvog dana rata potpunu blokadu svih elektronksih komunikacija. Radarski sistemi su bombardovani od strane aviona Vojske SAD.
Srpska Krajina bila je nešto manja od Crne Gore. Usud srpskog naroda podijelio ju je na tri dijela (Krajinu i dvije Slavonije). Uz granice Bosne, te Srbije na Dunavu, srpski narod naselio se većim dijelom kada je tu bila Vojna granca Habsburške carevine. Srpska Krajina nigdje nije bila šira od 30 km. Nije zato bilo teško da tu zemlju - u koju su prešle stotine hiljada prognanika iz hrvatskih gradova, čije je stanovništvo bilo seosko i staračko, koja nije imala gradova (u Kninu je živjelo manje stanovnika nego u Mjesnoj zajednici Slavujev potok u Beogradu), čiji je vojnik u prosjeku bio 50 godina star – brzo i lako pregaze. Ipak, srpski otpor je trajao punih pet dana, kada je palo poslednje opštinsko središte na Kordunu.
Tokom agresije na srpsku zemlju koja je bila pod zaštitom Ujedinjenih nacija ubijeno je 1.852 njenih građana. Oko četvrt miliona je prognano. Hiljade su zarobljene, mučene, ponižavane...
Propast Srpske Krajine, sramota Srbije i Crne Gore, bruka UN, postala je ponos i slava Hrvatske i njenog naroda. „Termopile“ i „Karađorđa“ koje, prema mišljenju velikog pjesnika Jovana Dučića, nisu imali - nadoknadili su ovom bijednom kampanjom. Tamo su se proslavili generali - bivši legionari, tusti kelneri koje je tranzicija učinila hrvatskim Napoleonima, izdajnici iz JNA ili sklerotični partizanski ološ čiji sin je doživljavao histerične napade kada u Saboru spomenu Jasenovac. Vozom je u Knin došao hrvatski vođa Franjo Tuđman i usput rekao da je ova zemlja, kada Srba više nema, postala „čista“ kao što je navodno bila u vrijeme hrvatskih kraljeva iz srednjeg vijeka. Drugi voz je dovozio stotine Splićana i drugih Dalmatinaca u Knin radi pljačke.
Za to vrijeme Srbija, koja se 1992. obavezala da štiti Krajinu, na državnoj televiziji emitovala je cirkuse. Lično patrijarh je morao da zatraži od direktora RTS-a da prestane da zanemaruje narodnu tragediju. Srbija toga vremena nastojala je da izađe iz međunarodne blokade. Sebični Miloševićev režim kao najvažniji nacionalni i državni program uzeo je sopstvenu dobrobit i održanje. Da je Krajišnike napustio 1991. vjerovatno bi se suočio sa narodnim ustankom, ovako posle sankcija, rata, bijede, godina medijske kampanje, koristeći se sukobima srpskih vođa i birajući najgore među njima... Uspio je u svom naumu. Još nije dokazano da su krajiške trupe imale naređenje upućeno iz Begrada da se povuku, ali sve ostalo je manje-više izvjesno. Raniji pregovori sa Frejžerom i Holbrukom sadržali su svakako i obavezu Miloševića da preda Krajinu. Rušeći mit o „domovinskom ratu“ Tuđmanovi saradnici su nekoliko puta pisali o dogovorenom ratu u kome je Milošević još 1991. rekao da ga Krajina ne zanima i da, što se njega tiče, mogu tamošnjim Srbima da rade šta hoće... Kasnije bezuslovno uključivanje Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema u nezavisnu Hrvatsku potvrđuje sporazum koji je doprinio razumijevanju dvije strane u Dejtonu ali i ko zna kojim drugim sebičnim poslovima...
Danas mnogi govore kako su Srbi pogriješili ne prihvatajući Plan Z-4. Prije svega, Srbi su ga na kraju prihvatili, a i da nisu, zašto isti ne kažu da li postoji narod koji se bez rata odrekao 40% teritorije svoje države i oko 70% stanovništva? Hrvatska takođe nije prihvatila ovaj plan, ali koliko bi se dugo održala autonomija čiji bi budžet prema prihodima iz 1990. (dakle bez neprijateljstva ostatka Hrvtske) iznosio 18 miliona dolara. RSK je za vrijeme rata (uz pomoć Srbije, naravno) ostvarivala 7 puta više.
Hrvati nisu dobili svoje „Kumanovo“ ni „Kajmakčalan“... Naprotiv, dobili su jednu debelu i masnu laž čije su prve i poslednje žrtve. Mi Srbi dobili smo vječnu bol i najdublju tugu. Narod koji je pomagao odbranu Hrvatske tokom vekova, a omrazu stekao zato što je bio slobodan i imao svoga „Rista“ kome nije trebao papa. Koji je zajedno sa Hrvatima izborio narodna prava. Koji je 1914. bio žrtva progona, a 1941. Genocida - tek je 1991. poželio da ostane u Jugoslaviji i odvoji se od Hrvatske uplašen da mu se ne ponovi nedavno stradanje... Srpski narod Krajine nestao je zauvijek, danas je propao ili integrisan u Srbiji, a u siromašnu i odavno zapuštenu postojbinu žele da se vrate samo starci zagledani u grobove predaka...
Bez mržnje prema lažnoj braći... Bez želje za jalovom i prokletom osvetom. Zgađen nad zlouotrebom žrtava i nekropolitikom koja je dugoročno upropastila Bošnjake... Kažem da plačem za narodom Janković Stojana, Nikole Tesle, Vladana Desnice, Radeta Žigića, Hristofora Žefarovića, patrijarha Pavla... Neka mi bude oprošteno što parafraziram jedan sveti stih: „Na rekama evropskijem, tamo seđasmo i plakasmo, kada se opomenusmo Krajine. “ Završiće se jednom i ovo naše „Vavilonsko ropstvo“. Istina će pobijediti laž, pravda - zlo, a život – smrt...
(Autor je istoričar i docent na Filozofskom fakultetu
u Beogradu)