Piše: Miomir Čolaković


Po­sto­ji pri­ča o jed­noj pro­da­va­či­ci ri­be ko­ja je do­šla da pre­no­ći u ku­ći svog ro­đa­ka, uz­ga­ji­va­ča cvi­je­ća. Uz se­be je ima­la pra­znu kor­pu u ko­joj se ra­ni­je na­la­zi­la ri­ba, ko­ju je to­ga da­na pro­da­la na pi­ja­ci. Do­ma­ći­ni su joj po­nu­di­li da spa­va u so­bi gdje se na­la­zi­lo cvi­je­će. Me­đu­tim, zbog mi­ri­sa cvi­je­ća ni­je mo­gla da za­spi. Ni­je mo­gla čak ni da se opu­šti, ta­ko da je ubr­zo po­če­la ner­vo­zno da ho­da po so­bi. Cvje­ća­re­va že­na je to pri­mi­je­ti­la, pa je upi­ta­la zbog če­ga je ta­ko uz­ne­mi­re­na. Pro­da­va­či­ca ri­be je od­go­vo­ri­la da joj sme­ta mi­ris cvi­je­ća, da joj je on po­re­me­tio san. Za­mo­li­la je da joj do­ne­su onu nje­nu kor­pu za ri­bu, sma­tra­ju­ći da će je to uspa­va­ti. Do­ni­je­li su joj kor­pu. Po­pr­ska­la je kor­pu vo­dom i sta­vi­la bli­zu se­be, po­red li­ca. Ta­ko je čvr­sto za­spa­la da se ni­je bu­di­la ci­je­lu noć.
Kao što zna­mo, sav spo­lja­šnji svi­jet sa­mo je re­pli­ka onog unu­tra­šnjeg. Um je taj ko­ji kre­i­ra stvar­nost, dje­lu­ju­ći po za­ko­nu sje­tve i že­tve – sje­me ko­je je po­sa­đe­no u na­šem du­hov­nom svi­je­tu oplo­đa­va se ve­o­ma vjer­no na ekra­nu uma i to po­sta­je obra­zac na­šeg raz­mi­šlja­nja, dje­lo­va­nja, na­še stvar­no­sti, na­či­na ži­vlje­nja.
Sje­me ko­mu­ni­zma, ko­je je de­ce­ni­ja­ma kli­ja­lo u svi­ma na­ma, na ekra­nu uma je kao že­tvu da­va­lo men­tal­ne sli­ke po­si­ja­ne u ka­bi­ne­ti­ma “es-ka” ko­mi­te­ta i pre­tva­ra­lo ih u mi­sli ko­je smo mi­sli­li kao da su na­še i po ko­ji­ma smo ži­vje­li i dje­lo­va­li. Umje­sto slo­bo­de, ko­ja uvi­jek zah­ti­je­va jak men­tal­ni na­por i svje­sno po­sma­tra­nje se­be i svog od­no­sa pre­ma svi­je­tu oko se­be, ži­vje­li smo uljulj­ka­ni u dog­me ko­je su da­va­le osje­ćaj si­gur­no­sti i la­žne ko­lek­tiv­ne ve­li­či­ne. Ka­ko sva­ko sje­me dog­me ima svoj vi­jek tra­ja­nja, vre­me­nom po­sta­ju­ći po­tro­še­no, ta­ko je i ovo, ko­mu­ni­stič­ko, za­kr­žlja­lo i svoj krah do­ži­vje­lo kra­jem osam­de­se­tih go­di­na pro­šlog vi­je­ka.
Na­ža­lost, is­po­sta­vi­lo se da je i po­red svo­je za­kr­žlja­lo­sti i po­tr­o­še­no­sti, su­štin­ska ob­ma­na ko­mu­ni­stič­ke dog­me osta­la ne­shva­će­na i ne­pre­po­zna­ta, pa smo, ka­ko se to če­sto u ne­pro­svi­je­će­nom svi­je­tu de­ša­va, ru­še­njem jed­ne ide­o­lo­gi­je uru­ši­li u njoj i sve ono što je bi­lo po­zi­tiv­no i po­sa­di­li no­va sje­me­na još ri­gid­ni­jih dog­mi – na­ci­o­nal­nih, re­li­gij­skih, po­li­tič­kih. Iz sje­me­na no­vih dog­mi, po­si­ja­nih iz ka­bi­ne­ta onih ko­ji su bi­li mla­dost i bu­duć­nost sta­rih, i za­tim, svje­sni po­tro­še­no­sti, no­si­o­ci nji­ho­vog ru­še­nja, iz­ra­sle su no­ve po­li­tič­ke i re­li­gij­ske eli­te sa no­vim si­ste­mi­ma vri­jed­no­sti. Kap po kap zle kr­vi, ri­ječ po ri­ječ pu­na agre­si­je, mi­sao po mi­sao mr­žnje, po­si­ja­ni u na­šem du­hu pre­ko me­di­ja, u jav­nim obra­ća­nji­ma naj­vi­ših dr­žav­nih i aka­dem­skih lič­no­sti, čak i pre­ko li­te­ra­tu­re, umjet­no­sti, pro­kli­ja­li su ogrom­nim ta­la­si­ma ne­ga­tiv­nih osje­ća­nja ko­ja su na ekra­ni­ma ko­lek­tiv­nog uma pro­iz­vo­di­le mi­sli fru­stri­ra­no­sti, kla­u­sto­fo­bi­je, mr­žnje. Po­če­li smo da mi­sli­mo nji­ho­vim mi­sli­ma, osje­ća­mo nji­ho­vim osje­ća­nji­ma, mr­zi­mo nji­ho­vim mr­žnja­ma.
Ka­ko sva­ka ak­ci­ja iz­ra­sta iz kor­je­na mi­sli i osje­ća­nja, sve to je kul­mi­ni­ra­lo na­si­ljem pre­ma sva­ko­me ko je dru­ge vje­re, na­ci­je, men­tal­nog ili du­hov­nog opre­dje­lje­nja. Po­sta­li smo ma­ši­ne pro­go­nje­ne tim aku­mu­li­ra­nim ne­ga­tiv­nim du­hov­nim sje­me­ni­ma ko­je nam ne da­ju da u dru­ga­či­jem pre­po­zna­mo lje­po­tu i bo­gat­stvo kre­a­ci­je, već pro­iz­vo­de mrač­ne sli­ke na ekra­nu uma ko­je nam kao stvar­nost pre­zen­tu­ju na­si­lje kao mo­del rje­ša­va­nja raz­li­či­to­sti, pa smo ta­ko pro­iz­ve­li gra­djan­ski rat i naj­po­ga­ni­je ob­li­ke zlo­či­na i uve­li no­ve si­ste­me vri­jed­no­sti u ko­ji­ma su rat­ni zlo­čin­ci po­sta­li na­rod­ni he­ro­ji, re­li­gij­ski ve­li­ko­do­stoj­ni­ci pro­pa­ga­to­ri na­si­lja i ra­ta, naj­ve­ći pljač­ka­ši naj­ve­će pa­tri­o­te, ubi­ce, ma­kroi i nar­ko di­le­ri ugled­ni bi­zni­sme­ni i na­ci­o­nal­ni ido­li, šverc, pre­va­re, ko­ri­sto­lju­blje, kra­đe i la­ži do­pa­dlji­ve me­to­de “sna­la­že­nja”, ri­ja­li­ti šo­ui sa jav­nim sek­som naj­gle­da­ni­ji kul­tur­ni do­ga­đa­ji, a Dr­ža­va u vla­sni­štvu ma­fi­je..
Sva­ka ri­ba, ka­žu, od gla­ve smr­di. Ako se ti­je­lo ne odvo­ji na vri­je­me, ako sra­slost tra­je pre­du­go, usmr­di se ci­je­la. Kor­pa na­šeg uspa­va­nog du­ha pre­pu­na je ne­pri­jat­ne aro­me ko­ja zra­či iz gla­ve Naj­krup­ni­je Ri­be, pa umje­sto da odvo­ji­mo tu usta­ja­lu gla­vu od na­šeg du­hov­nog ti­je­la, da pre­sta­ne­mo “pr­ska­ti” i uspa­vlji­va­ti svoj duh i um nje­nim i sled­be­nič­kim „de­pe­e­sov­sko-po­zi­ci­o­no-opo­zi­ci­o­nim“ po­li­ti­kant­skim mi­sli­ma ba­ha­to­sti, na­si­lja, kra­đe, ubi­sta­va, ne­ra­zu­mi­je­va­nja, ne­to­le­ran­ci­je pre­ma dru­gom i dru­ga­či­jem, već dva­de­set se­dam go­di­na is­tra­ja­va­mo u to­me i po­sta­je­mo slu­ge „lju­di ko­ji ve­li­ku i ne­za­ja­žlji­vu su­je­tu svo­je sit­ne i uske lič­no­sti pre­no­se na op­šti plan“, ne­spo­sob­ni da pre­po­zna­mo pre­li­je­pe mi­ri­se naj­ljep­šeg cvi­je­ta mu­dro­sti što su ga stva­ra­le ge­ne­ra­ci­je naj­mu­dri­jih gla­va – slo­bo­de da mi­sli­mo svo­jom gla­vom, da nje­gu­je­mo raz­li­či­to­sti u ko­ji­ma ži­vi­mo i ta­ko obo­ga­ću­je­mo svoj duh upo­zna­va­njem i ra­zu­mi­je­va­njem dru­gog i dru­ga­či­jeg i „da svo­ju isti­nu pro­ne­se­mo kroz ži­vot kao sve­ti­nju i ne iz­ne­vje­ri­mo du­šu svo­ju ni­kad”. Ne iz­ne­vje­ri­mo du­šu svo­ju ni­kad.