Sud­ski vje­šta­ci u obla­sti gra­fo­lo­gi­je u Cr­noj Go­ri su in­že­nje­ri he­mi­je, teh­no­lo­gi­je, neo­r­gan­ske teh­no­lo­gi­je i me­ta­lur­gi­je, što je ne­pri­mje­re­no za vje­šta­če­nje i utvr­đi­va­nje auten­tič­no­sti ru­ko­pi­sa i pot­pi­sa, kao ob­li­ka ljud­ske in­di­vi­du­al­no­sti, oci­je­nje­no je u ini­ci­ja­ti­vi za uskla­đi­va­nje struč­no­sti sud­skih vje­šta­ka gra­fo­lo­ške stru­ke, ko­ja je pod­ni­je­ta vr­hov­nom dr­žav­nom tu­ži­o­cu Ivi­ci Stan­ko­vi­ću. U ini­ci­ja­ti­vi se na­vo­di da vje­šta­ci gra­fo­lo­ške stru­ke u Cr­noj Go­ri na­la­ze i mi­šlje­nja uglav­nom za­sni­va­ju na ste­re­o­tip­nom i im­pre­si­o­ni­stič­kom do­ži­vlja­ju pred­me­ta vje­šta­če­nja i sta­vom i tu­ma­če­njem za­sno­va­nim na zva­nju, a ne na zna­nju.
Ini­ci­ja­ti­va je pod­ni­je­ta i Spe­ci­jal­nom dr­žav­nom tu­ži­la­štvu, Sud­skom sa­vje­tu, po­sma­trač­koj mi­si­ji OEBS-a, te am­ba­sa­da­ma Nje­mač­ke i Sje­di­nje­nih Ame­rič­kih Dr­ža­va (SAD) u Cr­noj Go­ri. Nju je pod­nio advo­kat iz Ba­ra Vla­di­mir Mi­lo­še­vić, ko­ji je za „Dan“ ka­zao da su po­sle­di­ce ta­kvog ra­da ovih vje­šta­ka ogrom­ne, u fi­nan­sij­skom smi­slu, a ne­po­pra­vlji­ve, u slu­ča­ju ka­da zbog ne­tač­nog na­la­za i mi­šlje­nja ne­ko pro­ve­de go­di­ne u is­tra­žnom za­tvo­ru.
– Nji­ho­va stru­ka ap­so­lut­no je ne­po­dob­na da se ba­ve tom vr­stom vje­šta­če­nja, jer di­plo­mi­ra­ni in­že­nje­ri ra­znih stru­ka i neo­r­gan­ske teh­no­lo­gi­je ne mo­gu se ba­vi­ti ana­li­zom i iden­ti­fi­ko­va­njem pot­pi­sa, ko­ji je po­tvr­da iden­ti­te­ta jed­ne lič­no­sti u ran­gu fo­to­gra­fi­je, oti­ska pr­sta i DNK uzor­ka. To do­ka­zu­je iden­ti­fi­ka­ci­ja pri­li­kom iz­da­va­nja lič­nih do­ku­me­na­ta u svim ze­mlja­ma svi­je­ta – po­ja­snio je Mi­lo­še­vić.
Mi­lo­še­vić je u ini­ci­ja­ti­vi VDT-u uka­zao na pri­mjer vje­šta­ka ko­ji je bri­san sa li­ste sud­skih vje­šta­ka zbog ne­tač­nog na­la­za i mi­šlje­nja, zbog če­ga je osu­đen na uslov­nu ka­znu za­tvo­ra, a bez ob­zi­ra na to on vje­šta­či u broj­nim pred­me­ti­ma.
– Ime­no­va­nje vje­šta­ka iz obla­sti gra­fo­lo­gi­je, od stra­ne nad­le­žnih or­ga­na u Cr­noj Go­ri, od­stu­pa od ove za­kon­ske re­gu­la­ti­ve i prak­se u raz­vi­je­nim ze­mlja­ma. Ako se ra­di utvr­đi­va­nja auten­tič­no­sti pot­pi­sa ili ru­ko­pi­sa ili utvr­đi­va­nja iden­ti­te­ta pot­pi­sni­ka u kri­vič­nom po­stup­ku spro­vo­di gra­fo­lo­ško vje­šta­če­nje, on­da ga tre­ba po­vje­ri­ti oso­bi ko­ja po­sje­du­je od­go­va­ra­ju­će struč­no zna­nje za kon­kret­nu oblast, a struč­ne i tač­ne od­go­vo­re na ova pi­ta­nja mo­gu da­ti sa­mo oso­be sa struč­nim zva­njem psi­ho­lo­ga ili psi­hi­ja­tra, uz po­seb­nu edu­ka­ci­ju za rad u obla­sti gra­fo­lo­škog vje­šta­če­nja. U pro­tiv­nom sva vje­šta­če­nja iz te obla­sti da­ju for­mal­ne i sa­dr­žaj­ne osno­ve da bu­du ospo­re­na, jer ni­je­su za­sno­va­na na pra­vi­li­ma stru­ke i na­u­ke – na­vo­di se u ini­ci­ja­ti­vi.
Mi­lo­še­vić je od Stan­ko­vi­ća tra­žio da pro­vje­ri ser­ti­fi­ka­te na osno­vu ko­jih su vje­šta­ci iz te obla­sti upi­sa­ni kao vje­šta­ci gra­fo­lo­ške stru­ke, a na­ro­či­to na osno­vu ko­je struč­ne spre­me, ko­jeg rad­nog is­ku­stva, na ko­jim pred­me­ti­ma, te uz ko­ga su to is­ku­stvo i ka­da ste­kli.
– Tač­no je da bu­džet Cr­ne Go­re is­pla­ću­je na­kna­de šte­ta za po­sle­di­ce ne­struč­nih na­la­za i mi­šlje­nja vje­šta­ka gra­fo­lo­ške stru­ke, ali je isto ta­ko tač­no da su ne­ke po­sle­di­ce, kao što je vi­še­go­di­šnje li­še­nje slo­bo­de u is­tra­žnom za­tvo­ru, ne­na­dok­na­di­ve – uka­zao je on.
Mi­lo­še­vić sma­tra da je neo­p­hod­no do­ni­je­ti od­re­đe­ne smjer­ni­ce, ko­je se pre­vas­hod­no od­no­se na de­fi­ni­sa­nje struč­nog pro­fi­la vje­šta­ka u obla­sti gra­fo­lo­gi­je (ili gra­fo­sko­pi­je).
– Ovo ima zna­ča­ja za­to što je za sve osta­le obla­sti vje­šta­če­nja, u sa­mom na­zi­vu obla­sti vje­šta­če­nja de­fi­ni­sa­na i struč­nost vje­šta­ka (eko­nom­sko vje­šta­če­nje – eko­no­mi­sta, sa­o­bra­ćaj­no vje­šta­če­nje – in­že­njer sa­o­bra­ća­ja, itd.). Je­di­no za gra­fo­lo­ška vje­šta­če­nja ni­je de­fi­ni­sa­na vi­so­ka struč­na spre­ma, ko­ju bi vje­štak iz te obla­sti tre­ba­lo da po­sje­du­je – upo­zo­rio je Mi­lo­še­vić u ini­ci­ja­ti­vi.
Ob­ja­šnja­va da se pi­sa­nje za­sni­va na psi­ho­lo­škim prin­ci­pi­ma, jer je od­raz ak­tiv­no­sti mo­zga i ne­u­ro­mi­šić­ne funk­ci­je, ko­je su pod zna­čaj­nim uti­ca­jem psi­ho­fi­zič­kog sta­nja, zbog če­ga sve, ka­ko ka­že, ono što mo­že uti­ca­ti na or­ga­ni­zam, mo­že ima­ti i re­flek­si­ju na pi­sa­nje.
– Na­i­me, pi­sa­nje je slo­že­na psi­hič­ka i psi­ho­mo­tor­na funk­ci­ja ko­ja je u za­vi­sno­sti od ak­tiv­no­sti cen­tral­nog ner­vnog si­ste­ma i svih uti­ca­ja ko­ji­ma je or­ga­ni­zam pod­lo­žan. Pot­pis je ta­ko­đe psi­hič­ka i psi­ho­mo­tor­na funk­ci­ja, ali raz­li­či­ta od pi­sa­nja i pred­sta­vlja svo­je­vr­sni kod ili en­gram u mo­zgu, ko­ji se ma­ni­fe­stu­je kroz gra­fo­mo­tor­nu eks­pre­si­ju. Da­kle, uslov za gra­fo­lo­ško vje­šta­če­nje auten­tič­no­sti pot­pi­sa je­ste da vje­štak po­sje­du­je od­go­va­ra­ju­će zna­nje iz obla­sti mo­žda­nih funk­ci­ja či­ji je pro­dukt pi­sa­nje i u tom smi­slu pro­ces i funk­ci­o­nal­na za­ko­ni­tost pi­sa­nja ru­kom. Pre­ma to­me, vje­šta­če­nje iz ove obla­sti mo­gu da ra­de is­klju­či­vo psi­ho­lo­zi ili psi­hi­ja­tri, od­no­sno ne­u­rop­si­hi­ja­tri sa po­seb­nom edu­ka­ci­jom iz obla­sti gra­fo­lo­škog vje­šta­če­nja – uka­zao je Mi­lo­še­vić Stan­ko­vi­ću.
Na­vo­di da je pi­ta­nje vje­šta­če­nja ru­ko­pi­sa i pot­pi­sa od stra­ne oso­be sa teh­nič­kim obra­zo­va­njem, a ko­ja ra­di u kri­mi­na­li­stič­koj po­li­ci­ji ri­je­še­no u raz­vi­je­nim evrop­skim ze­mlja­ma pri­je vi­še od sto go­di­na, ka­da je na osno­vu vje­šta­če­nja kri­mi­na­li­stič­kog in­spek­to­ra – fi­zi­ča­ra, ma­jor fran­cu­ske voj­ske Draj­fus osu­đen na do­ži­vot­nu ro­bi­ju.
– Tek na­kon vi­še go­di­na, uz ar­gu­men­to­va­no vje­šta­če­nje struč­nih i kom­pe­tent­nih li­ca – psi­ho­lo­ga i lje­ka­ra, do­ka­za­na je po­gre­šnost vje­šta­če­nja na osno­vu ko­jeg je Draj­fus osu­đen, na­kon če­ga je on oslo­bo­đen – na­veo je on.
Mi­lo­še­vić je u ini­ci­ja­ti­vi do­dao da je je­dan od če­ti­ri vje­šta­ka gra­fo­lo­ga iz Cr­ne Go­re u to­ku jed­nog sud­skog po­stup­ka pri­znao da „ni­je kom­pe­ten­tan da utvr­đu­je iden­ti­tet skrip­to­ra pot­pi­sa“, jer za to ne­ma ade­kvat­nu struč­nu spre­mu.
Pred­sjed­nik Advo­kat­ske po­mo­re Zdrav­ko Be­go­vić ka­zao je da je do sa­da ra­dio sa vr­lo struč­nim lju­di­ma, te da ni­je imao pro­ble­ma sa vje­šta­ci­ma gra­fo­lo­ške stru­ke. S ob­zi­rom na to da uglav­nom po­stu­pa u kri­vič­nim pred­me­ti­ma, Be­go­vić na­vo­di da su ve­ći pro­ble­mi sa ovom stru­kom mo­gu­ći u par­ni­ci, gdje se vje­šta­če ru­ko­pi­si, pot­pi­si, do­ku­men­ta ko­ja su sta­ra po ne­ko­li­ko de­ce­ni­ja.
– Mo­gu­će da su zbog ne­su­bjek­ti­vi­zma, ne­ću da ka­žem ne­prin­ci­pi­jel­no­sti i ne­struč­no­sti od­re­đe­nih vje­šta­ka gra­fo­lo­ga, na­i­la­zi­li na pro­ble­me. Sma­tram da ni­ko ne mo­že bi­ti vje­štak uko­li­ko ne is­pu­nja­va od­re­đe­ne for­mal­ne uslo­ve – ob­ja­snio je Be­go­vić za „Dan“.
On ka­že da se u kri­vič­nim pred­me­ti­ma sre­tao sa vje­šta­ci­ma gra­fo­lo­zi­ma ko­ji ra­de u Fo­ren­zič­kom cen­tru, i či­ji su na­la­zi pro­vje­re­ni u Vis­ba­de­nu u Nje­mač­koj.A.T.

Bez ko­men­ta­ra

„Dan“ ju­če ni­je mo­gao da do­bi­je ko­men­tar ni­jed­nog vje­šta­ka gra­fo­lo­ga sa spi­ska sud­skoh vje­šta­ka. Vje­štak Mi­la Kon­tić nam je ka­za­la da je na se­mi­na­ru u Be­o­gra­du i da do po­ne­djelj­ka ne mo­že da raz­go­va­ra sa na­ma. Li­di­ja Mar­ti­no­vić je re­kla da je po­zo­ve­mo oko 15 sa­ti jer je na sa­stan­ku, ali se po­tom ni­je ja­vlja­la.
Vje­šta­ci Ve­se­lin­ka Nik­če­vić i Iva­na Po­po­vić ka­za­le su da su za­po­sle­ne u Fo­ren­zič­kom cen­tru, te da ne mo­gu da da­ju ni­ka­kve iz­ja­ve za me­di­je bez sa­gla­sno­sti te in­sti­tu­ci­je.