PRI­RE­DIO: MI­LA­DIN VELj­KO­VIĆ

ĐUR­ĐEV­DAN. U sje­nič­kom se­lu Klad­ni­ci dan uoči Đur­đev­da­na odr­ža­va se ve­li­ki na­rod­ni sa­bor. Taj sa­bor 5. ma­ja oni na­zi­va­ju Oma­ha. I da­nas je taj ve­li­ki na­rod­ni sa­bor, tj. Oma­ha je ve­o­ma po­sje­ćen od mje­šta­na i okol­nog lo­kal­nog mu­sli­man­skog sta­nov­ni­štva. Tog da­na do­đu i oni ko­ji su ne­ka­da oti­šli u svi­jet tr­bu­hom za kru­hom, do­du­še naj­če­šće oni ko­ji su oti­šli u Sa­ra­je­vo i Sje­ni­cu. Tu pri­li­ku ko­ri­ste da se vi­de sa svo­jom rod­bi­nom, kom­ši­ja­ma, pri­ja­te­lji­ma. Do­sko­ra su i mu­sli­man­ske dje­voj­ke uoči Đur­đev­da­na za­hva­ta­le vo­du „sa Oma­he” ta­mo gdje su po­sto­ja­le vo­de­ni­ce. Sa­da to ne ra­de jer ni vo­de­ni­ca vi­še ne­ma.
Svi uku­ća­ni su tog da­na mo­ra­li da usta­nu ra­no, a naj­sta­ri­ja že­na ih je sve mo­ra­la po­pr­ska­ti tom vo­dom „sa Oma­he” da u to­ku da­na ne bi bi­li po­spa­ni. Ka­žu, ako bi ne­kog uhva­ti­lo đur­đev­dan­sko sun­ce u po­ste­lji, bio bi ci­je­log da­na dre­mljiv, od­no­sno po­span. Vje­ro­va­lo se da je to bi­lo po­seb­no va­žno za čo­ba­ne, ko­ji po­spa­ni ne bi mo­gli da bra­ne svo­ju sto­ku od vu­ko­va. Ni sa­da ni­je­su ri­jet­ka ta­kva vje­ro­va­nja. Ima i da­nas sta­ri­jih lju­di, po­seb­no že­na, ko­ji su ubi­je­đe­ni da se dre­mlji­vost je­di­no mo­že uklo­ni­ti ako se uju­tru ka­že: „Pre­daj ti moj san, ne­ka bu­de tvoj san.” U Klad­ni­ci i još ne­kim se­li­ma na Pe­šter­skoj vi­so­rav­ni i u Bi­ho­ru, Ko­ri­ti­ma i u do­li­ni Bi­stri­ce (Bi­je­lo Po­lje) ku­va­la su se ja­ja na taj dan, jer se vje­ro­va­lo da će oni ko­ji ih bu­du je­li bi­ti pu­ni i zdra­vi kao ta ja­ja. Ni da­nas to vje­ro­va­nje i ku­va­nje ja­ja ni­je za­bo­ra­vlje­no.
U se­lu Bre­zi kod Sje­ni­ce, u ko­jem ži­vi sa­mo mu­sli­man­sko sta­nov­ni­štvo, Đur­đev­dan se pra­znu­je ve­li­kim na­rod­nim sa­bo­rom ko­ji je ve­o­ma po­sje­ćen, ka­ko od mje­šta­na, ta­ko i od sta­nov­ni­štva iz su­sjed­nih se­la i gra­da Sje­ni­ce. Bu­de i mno­go onih ko­ji su ne­ka­da oti­šli za po­slom i ško­lo­va­njem, pa im je to pri­li­ka da se po­sje­te za­vi­čaj i vi­de se sa ro­đa­ci­ma i pri­ja­te­lji­ma. Ovaj sa­bor na Đur­đev­dan u Bre­zi je­dan je od naj­ve­ćih na ci­je­lom pod­ruč­ju od ri­je­ke Li­ma do pla­ni­na Go­li­je i Ja­vo­ra. Ta­kav sa­bor se ne or­ga­ni­zu­je ni u se­li­ma sa pra­vo­slav­nim sta­nov­ni­štvom.
PE­TROV­DAN. Na Pe­šter­skoj vi­so­rav­ni i u Sje­nič­koj ko­tli­ni ovaj ve­li­ki na­rod­ni i hri­šćan­ski pra­znik obi­lje­ža­va se odr­ža­va­njem dva ve­li­ka na­rod­na sa­bo­ra u mu­sli­man­skim se­li­ma Klad­ni­ci (na Po­nor­cu) i u Bre­zi, ne­da­le­ko od Sje­ni­ce. Na pod­ruč­ju Klad­ni­ce, ko­je ob­u­hva­ta osam na­se­lja, baš je 12. ju­la, tj. na Pe­trov­dan, naj­ma­sov­ni­ji na­rod­ni skup. Uoči Pe­trov­da­na, ne­ka­da­šnji mje­šta­ni ko­ji su oti­šli na rad i ško­lo­va­nje u gra­do­ve Sje­ni­cu, No­vi Pa­zar, No­vu Va­roš, Pri­je­po­lje, Pri­boj, Be­o­grad, a naj­vi­še u Sa­ra­je­vo, pri­sti­žu na pod­ruč­je Klad­ni­ce. Ta­da se na sva­kom ko­ra­ku osje­ća ne­ko sve­ča­no i pra­znič­no ras­po­lo­že­nje. Cio kraj bru­ji ve­se­lim gla­so­vi­ma i hi­trim po­kre­ti­ma, kao da je po­pi­jen ne­ki elik­sir.
Sju­tra­dan, tj. 12. ju­la, na Po­nor­cu se is­ku­pi ma­sa na­ro­da, ko­ja je za taj pla­nin­ski kraj ve­o­ma im­po­zant­na, jer uvi­jek bu­de 2000 do 2500 lju­di. To je vi­še od ukup­nog bro­ja sta­nov­ni­ka ci­je­le mje­sne za­jed­ni­ce Klad­ni­ca. Na Pe­trov­da­nu 2004. go­di­ne bi­lo je pre­ko 400 auto­mo­bi­la sa ta­bli­ca­ma iz sko­ro ci­je­le Sr­bi­je, Cr­ne Go­re, Bo­sne i Her­ce­go­vi­ne, pa i ne­kih za­pad­nih dr­ža­va, a naj­vi­še iz Nje­mač­ke. Zna­ča­jan je broj li­ca iz ovog kra­ja u Nje­mač­koj ko­ja su ta­mo oti­šla i pri­je i po­sli­je raz­bi­ja­nja na­še ze­mlje. (...)
Na taj dan tra­di­ci­o­nal­no se pra­vi­lo po­seb­no je­lo ko­je se zo­ve ci­cva­ra od bra­šna i ma­sla. Bra­šno i ma­slo se du­go uku­va­va­ju mi­je­ša­ju­ći se na ti­hoj va­tri. Ci­cva­ra je ve­o­ma uku­sno, ali i pre­ja­ko je­lo. Ne­ka­da je to je­lo spre­ma­no sa­mo u iz­u­zet­nim pri­li­ka­ma ili za po­seb­no dra­ge i uva­že­ne go­ste. To je­lo se pra­vi od pše­nič­nog bra­šna i ma­sla (mo­že i iz­me­ćaj).
Bi­lo je po­ku­ša­ja da se ti ve­li­ki na­rod­ni sa­bo­ri na Pe­trov­dan uga­se, ali je i u mu­sli­man­skoj po­pu­la­ci­ji su­vi­še ja­ka tra­di­ci­ja pra­zno­va­nja Pe­trov­da­na. Naj­sta­ri­ji mje­šta­ni ka­žu da to sa­da i ne­ma ni­ka­kve ve­ze sa sv. Pe­trom, ali je na­rod na­u­čio da se ta­da oku­plja, da se vi­di sa svo­ji­ma i pri­ja­te­lji­ma i da se ro­ve­se­li.
U hri­šćan­stvu je Pe­trov­dan po­sve­ćen apo­sto­lu Pe­tru. Me­đu­tim, i tu su pri­sut­ni ma­đij­ski ze­mljo­rad­nič­ki, a po­seb­no sto­čar­ski obi­ča­ji. I u tom na­rod­nom pra­zni­ku je sim­bi­o­za pra­sta­rih vje­ro­va­nja i hri­šćan­stva, te je Cr­kva sa­mo uklo­pi­la ta vje­ro­va­nja u svoj ka­len­dar.
U mno­gim mje­sti­ma na is­tak­nu­tim uz­vi­še­nji­ma na Sje­nič­ko-pe­šter­skoj vi­so­rav­ni, Klad­ni­ci, Ko­ri­ti­ma, Bi­ho­ru, Bi­stri­ci, uoči Pe­trov­da­na čo­ba­ni, a po­seb­no dje­ca i omla­di­na, pa­le tzv. li­le (ba­klje). Te se li­le pra­ve od bre­zo­ve ko­re ili od lu­ča, a mo­gu i od smo­le. Po­sled­njih go­di­na za ba­klje se ko­ri­ste i dje­lo­vi auto­mo­bil­skih i trak­tor­skih gu­ma, dje­lo­vi gu­ma za bi­ci­kle, gu­me­ne či­zme i opan­ci. (...) U Tri­je­bi­na­ma kod Sje­ni­ce su dje­ca od 7 do 15 go­di­na za­jed­no sa dje­voj­ka­ma pa­li­la i no­si­la li­le po se­lu oko to­ro­va sa sto­kom. Po­sli­je to­ga se pra­vi­lo za­jed­nič­ko ve­se­lje i pje­va­le čo­ban­ske pje­sme (ola­li­je). Ne­ka­da je to bio naj­ve­ći pra­znik sto­ča­ra u mno­gim kra­je­vi­ma Sr­bi­je, pa i na ši­rim pro­sto­ri­ma Bal­kan­skog po­lu­o­str­va i Evro­pe.(NA­STA­VI­ĆE SE)