Popis kulturnih dobara pokazao je svu manjkavost dokumentacije o nacionalnom blagu koje bi trebalo da čuva Narodni muzej na Cetinju. Kardinalne nedostatke u muzejskim evidencijama konstatovao je i Direktorat za kulturnu baštinu više puta. Nikada nijesu vršene periodične revizije muzejskih zbirki, odnosno sravnjivanje stanja sa dokumentacijom, niti regularne primopredaje između muzejskih rukovodilaca. Ko je kriv za haotično stanje i nestalih 2.900 muzejskih predmeta u NMCG utvrdiće cetinjsko Osnovno tužilaštvo jer je Aleksandar Berkuljan, jedan od zaposlenih u NMCG, podnio krivičnu prijavu o lošem stanju dokumentacije u muzeju uz kopije petnaestak originalnih dokumenata. Direktorka NMCG dr Vjera Borozan, juče je u saopštenju dostavljenom „Danu” izrazila nadu da će novonastala situacija doprinijeti rješavanju postojećih problema s obzirom da je, kako navodi, „nova uprava muzeja preuzimanjem funkcije, u avgustu, pokušala da kroz velike napore sagleda stanje svih jedinica ove institucije i ažurno pokrene procese za njihovo pravilno funkcionisanje”.
– U toku tog procesa Ministarstvo kulture i zaposleni u Narodnom muzeju, dostavili su podatke koji, između ostalog, ukazuju na anomalije u više zbirki u raznim jedinicama Narodnog muzeja – saopštila je Borozan.
Međutim, Berkuljan u tužbi navodi da „osnovano sumnja da su svojim činjenjem ili nečinjenjem u smislu izbjegavanja zakonske obaveze izrade i ažuriranja evidencija, redovne kontrole stanja u fondovima, prijavljivanja nestanka predmeta, pokretanja istražnih radnji zbog utvrđenog nestanka predmeta, pokretanja odgovornosti zbog neregularnosti u radu službi i pojedinaca zaduženih za čuvanje i dokumentovanje muzealija, lica u Narodnom muzeju i Ministarstvu kulture Crne Gore odgovorna za loše stanje”. Sve ovo su bili razlozi podnošenja krivične prijave.
On podsjeća da je početkom 2016. Uprava za zaštitu kulturnih dobara zatražila zvanično izjašnjenje Narodnog muzeja o stanju u muzejskim zbirkama. Iz muzeja su, kaže Berkuljan, odgovore proslijedili tokom marta 2017. godine i dobrim dijelom potvrđuju nalaz Uprave, ali i upućuju i na druge nedostatke, kao što je nepouzdanost ili manjak muzejskih evidencija.
Polovinom ove godine rukovođenje Narodnim muzejom preuzela je direktorka Vjera Borozan, ali ni tada nije bilo saopštenja o zatečenom stanju u ovoj instituciji koja se finansira iz državnog budžeta. Inače, Narodni muzej raspolaže sa više od 25.000 muzealija, oko 50.000 jedinica bibliotečke građe i oko 100.000 jedinica arhivske građe.
– Inventarnim knjigama je obuhvaćen samo dio ukupnog fonda, a oko 50.000 arhivskih jedinica nikada nije identifikovano – kaže Aleksandar Berkuljan.
On je, podstaknut lošim stanjem u ovoj instituciji, a nakon bezuspješnih pokušaja tokom četiri godine da se stanje promijeni nabolje, Osnovnom javnom tužilaštvu na Cetinju 17. oktobra 2017. godine podnio krivičnu prijavu u vezi sa nestankom velikog broja predmeta (Njegoševog namještaja, slika, skulptura, grafika, nakita, dokumenata) u vlasništvu Narodnog muzeja Crne Gore.
On podsjeća da je tokom 2013. godine Uprava za kulturna dobra izvršila Revalorizaciju pokretnih i nepokretnih kulturnih dobara, na osnovu uvida u brojno i fizičko stanje fondova, što je upoređeno sa podacima iz Registra kulturnih dobara iz 1962. godine. Što se tiče Narodnog muzeja, utvrđen je „manjak” od preko 2.900 muzejskih predmeta, koji su u vrijeme izrade Registra popisani kao kulturno dobro, zbog čega je početkom 2016. zvaničnim dopisom Uprava zatražila izjašnjenje Narodnog muzeja.
– Za to sam saznao u avgustu ove godine, nakon čega sam se obratio novoj upravi Narodnog muzeja, Ministarstvu kulture, Inspektoratu za kulturnu baštinu i na druge adrese, ali bez odgovora. Posebnu težinu u svemu ima činjenica da osim u slučaju Biljarde prije pet godina, sa minimalnim fondom od oko 200 predmeta. Tek u posljednje vrijeme pokrenuta je revizija Umjetničkog muzeja, dok su ostali fondovi „na čekanju”, što je slučaj i sa revizijom stare dokumentacije, koja je trebalo da bude okončana radi zaključenja i arhiviranja inventarnih knjiga, nakon donošenja nove regulative o muzejima 2010. godine.
Iz Narodnog muzeja Crne Gore juče je pozdravljeno otvaranje javne rasprave o problemima i o situaciji u kojoj se nalazi pokretna kulturna baština Crne Gore. Naročito je važno, smatra direktorka Borozan, veliko interesovanje medija i javnosti koje je pokrenuto izjavom Aleksandra Berkuljana.
– Dio dostavljenih dokumenata istovremeno je ukazao na činjenicu da se za određene probleme znalo već godinama. U cilju rješavanja utvrđenih problema započeti su ili nastavljeni revizioni procesi u svim muzejskim jedinicama. Pojačana je kadrovska struktura u odjeljenjima ključnim za rješavanje pomenutih anomalija dovođenjem stručnjaka i nabavljanjem djela potrebne tehničke opreme koji će ovaj proces ubrzati. Takođe su pokrenuti mehanizmi za rješavanje i ispunjavanje svih normi koje propisuju zakoni i pravilnici – navela je ona.
– Do sada su mnoge anomalije ispravljene ali javnost treba da ima u vidu da je ovo dug i mukotrpan proces i da je potrebno određeno vrijeme za njegovo kompletiranje, prije svega jer se radi o nepravilnostima nastalim u posljednjih šest decenija – navela je, između ostalog, u saopštenju direktorica NMCG dr Vjera Borozan.S.Ć.


I „otkup” sporan

Za nekadašnjeg predsjenika Opštine Cetinje Jovana Markuša tvrdnje Berkuljana o nestanku muzealija i NMCG nije nikakvo iznenađenje. On tvrdi da je još 1987. godine kao predsjednik gradske vlade Cetinja pokrenuo pitanje pohare Dvora kralja Nikole, jedne od organizacionih jedinica Narodnog muzeja. Podsjeća da je saznanja objavio u svojoj knjizi „Povratak kralja Nikole I u otadžbinu: putovanje dugo 73 godine” (Cetinje, 2001, str. 433-447).
– I kasnije sam kao građanin Cetinja ukazivao gdje bi mogle da se nalaze ukradene slike Vlaha Bukovca, koje su nesporno završile u Hrvatskoj, međutim nadležni u galeriji NMCG i Ministarstva kulture nijesu reagovali, kao što nijesu reagovali ni poslije nalaza naše komisije iz 1987. Doduše, iznenađen sam brojem nestalih dragocjenosti na nivou Narodnog muzeja, koje je za javnost saopštio Aleksndar Berkuljan, a koji je veoma dobro upoznat sa stanjem dokumentacije u Muzeju – kazao je on.
Markuš ističe da nisu samo krađe dragocjenosti problem, i ukazao je na način otkupa umjetničkih predmeta u ovoj instituciji.


Oče­ku­ju iz­ja­šnje­nje NMCG

Mi­ni­star­stvo kul­tu­re osu­đu­je vi­še­de­ce­nij­ski neo­d­go­vo­ran od­nos pre­ma kul­tur­nim do­bri­ma i oče­ku­je iz­ja­šnje­nje Na­rod­nog mu­ze­ja.
– Osuđujemo vi­še­de­ce­nij­ski neo­d­go­vo­ran od­nos pre­ma kul­tur­nim do­bri­ma, sna­žno po­dr­ža­va­mo ak­tiv­no­sti Dr­žav­nog tu­ži­la­štva ra­di pot­pu­nog utvr­đi­va­nja re­le­vant­nog či­nje­nič­nog sta­nja, ra­svje­tlja­va­nja ovog pi­ta­nja u cje­li­ni i utvr­đi­va­nja in­di­vi­du­al­ne od­go­vor­no­sti i is­ka­zu­je sprem­nost na sva­ki vid sa­rad­nje sa nad­le­žnim dr­žavnm or­ga­ni­ma – na­vo­di se u sa­op­šte­nju Di­rek­to­ra­ta za kul­tur­nu ba­šti­nu.
Mi­ni­star­stvo kul­tu­re je na­kon po­sljed­njih kon­tro­la u 2017. go­di­ni, u ok­to­bru po­no­vo na­lo­ži­lo Na­rod­nom mu­ze­ju da za­vr­ši re­vi­zi­ju mu­zej­skog ma­te­ri­ja­la i mu­zej­ske do­ku­men­ta­ci­je, ko­ja tre­ba da ob­u­hva­ti i pi­ta­nja o bro­ju i sta­nju po­kret­nih kul­tur­nih do­ba­ra, nji­ho­vu iden­ti­fi­ka­ci­ju i pri­je­dlog mje­ra. U od­no­su na do­ku­men­ta­ci­ju ko­ju po­sje­du­je o sta­nju u usta­no­va­ma iz obla­sti kul­tur­ne ba­šti­ne, pro­ci­je­ni­lo se da su pro­ble­mi vi­še­de­ce­nij­ski i da je neo­p­hod­na re­le­vant­na ana­li­za sta­nja u od­no­su na či­nje­ni­ce. U skla­du sa ti­me spro­ve­de­ne su po­sljed­nje kon­tro­le u Na­rod­nom mu­ze­ju, na­lo­že­ne mje­re u skla­du sa pro­pi­si­ma, a kom­plet­nu sli­ku mo­že­mo ima­ti na­kon re­le­vant­nog iz­ja­šnje­nja Na­rod­nog mu­ze­ja – na­vo­di se, iz­me­đu osta­log, u sa­op­šte­nju re­sor­nog Di­rek­to­ra­ta.