-Priredio:

MILADIN VELjKOVIĆ


Ono što je knez Mihailo navodio kao negativne strane Pariza, bile su buka i ogromne gužve na ulicama, ogroman broj stanovnika koje grad prosto nije mogao da prihvati, te su se oni gomilali u centralnim četvrtima, bez plana i logike, nehumani uslovi za boravak u pojedinim kvartovima, isticao je Mihailo. Iako ga je knez Miloš pozivao da se vrati u Beč, namjeravao je da ostane još mjesec dana, „jer ne znam šta bi i u Beču radio”. Bio je posebno zainteresovan za knjigu Siprijana Robera o Slovenima u Turskoj, naročito nezadovoljan djelovima koji su se odnosili na Kneževinu Srbiju i njegovog oca Miloša. Zbog toga je od Vuka tražio da mu pošalje „čim pre tim bolje jasan i kratak ekstrakt iz knjige ‘Žitije Miloševo, ili građa za srpsku istoriju’...”

Zadržavši se duže od očekivanog vremena u Parizu, knez Mihailo je preko Franfkurta, Lajpciga i Drezdena, stigao u Beč tek 26. februara 1850. godine. U narednom periodu, do ženidbe, Mihailo se najviše zadržavao u Beču, uz usputna putovanja. Dobar dio 1850. godine proveo je na porodičnim imanjima u Vlaškoj, najviše u Hereštu. Tu se susreo i sa ocem. Međutim, nakon odlaska kneza Miloša na liječenje u Hajdelberg, Mihailo mu je vrlo brzo pisao „da ću mučno ovde zimu izdržati... zato 3/15. dek. [decembra] ja odavde u ime Boga polazim za Beč”. U austrijsku prestonicu stigao je 31. decembra, „uveče na rimsku novu godinu”, i po očevoj želji odustao je od putovanja u Hajdelberg. Pisma iz Beča knezu Milošu najviše govore o njegovoj zabrinutosti za očevo zdravlje i rješavanju tekućih pitanja vezanih za imanja u Vlaškoj. Oca je obavještavao i da će 17. februara 1851. godine prisustvovati velikom slovenskom balu „u Sofijen-Sali... Kažu da će biti svetatušta i gomila[...]”.

Miloš i Mihailo su se sastali u Požunu, početkom avgusta, „i o svemu razgovarali”. Mlađi knez je potom nastavio put ka banji Feslau, na liječenje i odmor, a knez Miloš ka imanjima u Vlaškoj. Iz banje je Mihailo obavijestio oca da u Parizu učeno društvo, „Institut istoričeski arhiva”, objavljuje biografije značajnih vladara u svijetu, te da im je poslao „kratko opisanije Vaše Svetlosti i Vaše familije” i ono je već odštampano. Odštampaće i portret knežev koji je „molerčić [Anastas Jovanović, prim. D.L.] sad u Berlinu napravio”. Zadržavši se u Feslavu skoro tri mjeseca, Mihailo je stigao u Beč početkom novembra 1851. godine, gdje je proveo najveći dio narednog perioda, do ženidbe, avgusta 1853. godine.

Poslednja važnija politička akcija kneza Mihaila, do povratka u Srbiju 1859, odigrala se 1853. godine. Dok je knez Mihailo razmišljao o ženidbi, u Evropi se odigravala uvertira za početak Krimskog rata. Napeta situacija nije mimoišla ni Srbiju. Iako Mihailo nije imao nikakvih namjera da bilo kako reaguje niti je pripremao akciju u Srbiji, zemljom su se pronosile glasine da se vraća u Srbiju, i to uz pomoć Rusije. Knez Mihailo je na ove navode oštro reagovao u pismu ruskom kancelaru Neselrodeu od 23. februara 1853. godine, smatrajući da te neistine urušavaju ne samo njegov ugled već i ugled Rusije. Sredinom maja 1853. godine, Vučić je opomenuo Aleksu Jankovića da vrlo lako može doći do povratka Mihaila Obrenovića na presto u Srbiji, a „kad on dođe odosmo mi onda svi koji smo bunu pravili, pa ćemo onda vikati ej šta učinismo”. Početak Krimskog rata i ulazak ruske vojske u Vlašku i Moldaviju, podijeljenost u zemlji i gomilanje austrijske vojske na granicama Srbije, samo su neki od faktora na koje su tadašnji knez Aleksandar Karađorđević i vlada morali da računaju. U jeku unutrašnje krize u Beograd je stigao izvještaj da je crnogorski knez Danilo, za vrijeme boravka u Beču, sklopio ugovor sa Mihailom Obrenovićem protiv kneza Aleksandra. Ova vijest nije zvanično potvrđena, ali je zadavala novo nespokojstvo i knezu i vladi. Knez Mihailo je reagovao iz Beča, 14. juna 1853. godine, pismom naslovljenim savjetnicima. U njemu je izričito naglašavao da su netačne sve vijesti koje se pronose da uz pomoć bune hoće da se vrati na srpski presto. Još odranije je bio svjestan da se uz pomoć bune neće vratiti u Srbiju, te je naglašavao: „Neću ja, lažna braćo moja, da se penjem na prestol srpski, već kad bi to bilo suđeno, rad bih da zbog dolaska moga tamo niko ne zaplače, nego svak da mu se obraduje. Ko nemir seje, bunu će požnjeti; svaka buna osim ostaloga zla troši ljude; ovih zala pravi građanin svojoj zemlji želiti neće”.


(Kraj)

---