-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Iste teme je Lana Gogoberidze obrađivala tokom šezdesetih a najbolje filmove snimila je krajem sedamdesetih i osamdesetih godina. Radovi treće generacije gruzijskih reditelja, od kojih se većina školovala na Fakultetu za film, osnovanom 1975. u Državnom pozorišnom institutu Tbilisija, počeli su da se pojavljuju osamdesetih godina. Među istaknutijima bili su „Plivač” (1981) Iraklija Kvirikadzea (r. 1939), film naravi u kojem se prerano nudi satira staljinističkog kulta junaka, zbog čega je sve do „glasnosti” prikazivan isključivo u prilično prepravljenoj verziji, i „Robinzonijada, ili moj engleski djedica” (1987) njegove supruge Nane Džordžadze. Film je snimljen po Kvirikadzeovom scenariju a 1987. u Kanu je osvojio Nagradu za najbolju kameru. To je satira o britanskom inženjeru koji dvadesetih dolazi u zabito gruzijsko selo da bi napravio vezu za telegrafsku liniju London – Nju Delhi i beznadežno se zaljubljuje u sestru lokalnog predsjednika partije.

Stanje u gruzijskom filmu devedesetih bilo je nerazdvojivo od situacije u nacionalnoj politici. Gruzijci su u martu 1991. velikom većinom glasali za proglašenje nezavisnosti od Sovjetskog Saveza i narednog mjeseca izabrali Zvijada K. Gamsahurdiju za predsjednika. On je ubrzo zaveo diktaturu i, uprkos protivljenju bukvalno svih filmskih radnika, podijelio Gruzijafilm na dvanaest zasebnih produkcionih jedinica o čijem se finansiranju moglo pregovarati jedino preko njegovog kabineta. Čitava kinematografija našla se u šoku, ali je neposredni efekat tog događaja na produkciju ipak bio manji od uticaja građanskog rata koji je izbio krajem 1991. Tbilisi je u sukobima znatno stradao a članovi Gamsahurdijine vlade bili su prisiljeni na bijeg. Koalicija demokrata i vođa pobunjenika je u februaru 1992. pozvala Eduarda Ševardnadzea, bivšeg predsjednika Komunističke partije Gruzije, nekadašnjeg šefa sovjetske diplomatije i najpoznatijeg živog Gruzina na svijetu, da spasi naciju. Gamsahurdija je u međuvremenu utvrdio uporište u Suhumiju, na zapadu Gruzije, formirao savez sa abhazijskim pobunjenicima i odmetnicima iz ruske vojske u regionu i nastavio da vodi građanski rat. Ševardnadze je kao predsjednik nezavisne, ali znatno oslabljene Republike Gruzije uspio da očuva red i mir do septembra 1993, kad su abhazijski separatisti porazili njegovu vojsku i preuzeli kontrolu nad zapadnom Gruzijom. S obzirom na to da su Gamsahurdijini pobunjenici sada već prijetili Tbilisiju, Ševardnadze je bio primoran da, radi zaštite teritorije, sklopi sporazum s ruskim predsjednikom Borisom Jeljcinom i pristupi Zajednici Nezavisnih Država. Ruske trupe su već 1994. redovno snabdijevale gruzijsku vojsku i štitile njenu željeznicu i luke, baš kao u minulim vremenima, a gruzijska kinematografija je ponovo stala na noge poslije gotovo dvogodišnje pauze.

Gruzijski film je opstao zahvaljujući nezavisnim produkcionim kućama, kao što su Sameda i Debiujti, ali i zbog priliva investicija iz Francuske, Njemačke, Rusije, Velike Britanije i Danske. Početkom milenijuma pojavili su se novi radovi koji su osvojili mnoštvo festivalskih priznanja i najavili oporavak gruzijske kinematografije. Ipak, bio je to korak unazad za industriju koja je u sovjetskoj eri proizvodila u prosjeku četrnaest igranih filmova godišnje, a sada ima više od šezdeset visokoškolovanih reditelja bez posla. S obzirom na neveliko domaće tržište, u Tbilisiju ima svega nekoliko bioskopa, a distribucija je i dalje u rukama ruskih mreža, očuvanje izuzetno raznorodne filmske kulture Gruzije sve više će zavisiti od stranih tržišta na Zapadu, do kojih dolazi zahvaljujući ućešću na međunarodnim smotrama.

Prvi jermenski igrani film bio je „Pod vlastljio kypdov” (1915), čiji je scenarista, reditelj i fotograf bio A. Minervin. Jermenija se 1922. pridružila Sovjetskom Savezu, a njena filmska industrija nacionalizovana je pod nazivom Gosfotokino, tada Armenkino.


(Nastaviće se)

---