- Autor: Vlada Stanković

Sastanak u Sočiju ruskog i turskog predsjednika u utorak 22. oktobra trajao je preko šest sati i sa njega su, zvanično, obje strane izašle prezadovoljne. Redžep Tajip Erdogan je dobio dozvolu za stvaranje pojasa od 32 kilometara unutar Sirije, demilitarizovanog i očišćenog od Kurda, i vojnika i civila. Ruski predsjednik je nakon ovog sastanka postao politički vlasnik sirijskog problema, posjeda koga se neće moći tako lako osloboditi, bez obzira na trenutnu radost zbog ispunjene želje za njegovim dobijanjem.

Na koji način će biti sačuvan teritorijalni integritet Sirije – kako glasi jedna odredba ovog sporazuma, koja ne predstavlja ništa više od prazne političke ljušture jedne izrabljene floskule dobro poznate i na ovim prostorima – sa ruskim trupama koje patroliraju po sjevernoj Siriji i turskom vojskom koja ne žuri sa povlačenjem, nije jasno precizirano. Zapravo, upravo je zbog toga sasvim jasno da je odgovor: nikako, i da je čitav ovaj dogovor samo pokazatelj trenutne nadmoći ruskog predsjednika nad turskim, ali i američkim predsjednikom. Ovaj poslednji, uostalom, u spoljnoj politici koju sprovodi služi samo kao provodnik ideja ruskog predsjednika, što postaje sve jasnije svakim danom koji donosi nove dokaze takve njegove uloge, a nakon dogovora u Sočiju postaje naročito očito i po Trampovom „ukidanju“ sankcija Turskoj, koje nikad zapravo nije ni odobrio. Zbog svega ovoga se izgledi njegovog opoziva povećavaju sa sve otvorenijim osudama politike američkog napuštanja višegeneracijskih saveznika i čitavog regiona Bliskog istoka, i to od pripadnika tvrde konzervativne struje političkog i vojnog establišmenta Amerike.

I u politici, kao i u fizici, svaka akcija izaziva reakciju, i rusko izlaganje u Siriji, kao i diplomatska ofanziva prema najbližem savezniku Amerike, Saudijskoj Arabiji, upalili su sve alarme u, na premoć, uticaj i novac uvijek osjetljivom Vašingtonu. A baš kao i u slučaju pokušaja da preko Saudijske Arabije postane ravnopravan američkom i ruskom predsjedniku, Erdogan je i u ovoj političkoj igri velikih stavljen na svoje mjesto – mjesto regionalnog moćnika, koji se već sjutradan nakon dogovora u Sočiju okrenuo regionu i nastavio sa prijetnjama i provokacijama u Egeju i istočnom Mediteranu. Jednom pokrenuti turski vojni napadi neće lako biti zaustavljeni, posebno imajući na umu da je turski predsjednik očistio tursku vojsku od tradicionalno kemalovskih proameričkih oficira i zamijenio ih poslušnim fanaticima poput ministra odbrane koji predsjednikove prijetnje samo ponavlja i pojačava.

A od Evrope ni glasa. Ili bi možda bolje bilo da se prethodnih dana iz Evropske unije nije čulo ni glasa. Francuska, zapravo Emanuel Makron, uz pomoć Danske i, za ovaj region uvijek nezaobilazno kobne Holandije, blokirali su početak pristupnih pregovora Albanije i Sjeverne Makedonije na sastanku šefova država i vlada Evropske unije u petak 18. oktobra 2019. godine. S praktičnim povlačenjem Angele Merkel, Evropa je ostala bez stvarnog lidera i Emanuel Makron na svaki način pokušava da zauzme to upražnjeno mjesto. Za tako nešto, međutim, uz snagu države koju predvodi, potrebna je i lična harizma i politička vještina, osobine koje francuskom predsjedniku, kao i većini savremenih političara, bolno nedostaju.

Posledice ovog otvorenog kršenja obećanja datog novoimenovanoj Sjevernoj Makedoniji i njenom premijeru lično, kao nagradu za sklopljen sporazum u Prespi sa Grčkom kojim je riješeno pitanje imena ove države i odblokiran njen put u međunarodne institucije – nisu samo još jedni aprilski izbori na Balkanu sledeće godine. Jer objava premijera Republike Sjeverne Makedonije Zorana Zaeva u nedjelju 20. oktobra da će prijevremeni izbori biti održani 12. aprila sledeće godine predstavlja prije svega potez kojim je pozvao sve one u Evropskoj uniji koji su snažno podržavali početak pristupnih pregovora da izvrše dodatni pritisak na francuskog predsjednika i njegove saveznike u opstrukciji. Ali, prije svega, ovim je Zaev pozvao Ameriku da svoje snažno nezadovoljstvo ovom blokadom Evropske unije prevede u konkretne poteze i pokrene svoju dobro poznatu buldožer diplomatiju, koja i inače teži tome da što prije zapuši balkansku političku rupu.

Jedna od reakcija na evropsku neodlučnost na Balkanu jeste upravo osjetno snažnija američka diplomatska aktivnost na ovom prostoru. Pomalo u zavjetrini od stalnih burnih političkih vjetrova na Balkanu, Arhiepiskopija Atine i cijele Grčke je priznala autokefaliju ukrajinske crkve 12. oktobra, na taj način otvoreno – i sasvim očekivano – podržavši odluku vaseljenskog patrijarha Vartolomeja, iza čije se politike sve jasnije osjeća američki uticaj. U tom svjetlu, pitanje „makedonske crkve“ je jedan od problema koji samo čekaju da budu ponovo otvoreni, a zatim i brzo zatvoreni. Potpuna izgubljenost, lutanje, neznanje i isključenost Srbije iz ovih procesa i njene diplomatije, svedene na najniži nivo burazersko-zavjereničkog poslovanja, ubrzano svodi stvari po dobro poznatom principu – ko ne učestvuje, rješenja će mu biti nametnuta. Umjesto brige o interesima sopstvene države i snažnog povezivanja sa zemljama članicama Evropske unije na Balkanu, prije svega s Grčkom i Bugarskom – kako bi se konačno izašlo iz 19. vijeka i neprestanih sukoba oko, nimalo slučajno, Makedonije – srpska kvazidiplomatija se okreće dalekim imaginarnim spasiocima, najčešće onima iz Kremlja.

Kad stvarnost razruši te iluzije, lokalni političari će ostati punih džepova, a građani Srbije izgubljeni, dezorijentisani i opustošeni, zarobljeni u sopstvenom autokolonijalnom duhovnom i političkom lavirintu – nesposobni da sami odlučuju o sebi i u stalnoj samoporažavajućoj potrebi za dominantnim političkim roditeljem.

(Autor je profesor Filozofskog fakulteta i upravnik Centra za kiparske studije)

Peščanik.net

---