-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Bez obzira na sve optužbe ruskih zvaničnika na račun Milivoja Petrovića Blaznavca, u instrukcijama iz Petrograda upućenim Šiškinu poslije ubistva kneza Mihaila sugerisani su uzdržanost i smirenost. Na Šiškinove ostrašćene izvještaje kancelar Gorčakov je reagovao tako što mu je nalagano da se oslobodi prvih utisaka, predrasuda, te da na novu situaciju u Srbiji ne gleda kao Blaznavčev neprijatelj i prorok, već sa najvećom smirenošću da prati dalji razvoj događaja. Šiškinovo ponašanje ne odgovara dostojanstvu Rusije, upozoravao je Gorčakov, podsjećajući ga da je ono apsolutno nepotrebno budući da „ko god (da) upravlja Srbijom, nikome neće uspjeti da od nje napravi neprijatelja Rusije”. To je bila više nego tačna procjena ruskog državnika, ali Šiškin je nastavljao po starom. Uprkos upozorenjima, podizao je tenziju između namjesnika, s jedne, te Garašanina i Marinovića, s druge strane. Iz njegovih javljanja, Praviteljstvu u Petrogradu nije bilo moguće razabrati kakva je nova Garašaninova pozicija, ali su shvatili da se konzul dao uvući u intrige Marinovićeve partije protiv Namjesništva. Gorčakov nije bio siguran u impulsivnog i preosjetljivog Šiškina, koji Rusiju „suviše otkriva”.
Francuska je iz prikrajka posmatrala borbu između Austrougarske i Rusije na oslabljenom srpskom terenu. Početnu uzdržanost Pariza postepeno su ublažili Engelhartovi izvještaji iz Beograda da u Srbiji vladaju perfektni red i mir, i da namjesnici, skupština i vlada čine sve da mjerama utvrde unutrašnju stabilnost zemlje. I ambasador Bure je javljao iz Carigrada da Porta smatra da je spokoj u Srbiji u njenom ličnom interesu i da ima dobru volju da to i pokaže. Francuski konzul hvali Blaznavca kao hrabrog i sposobnog čovjeka, dok istovremeno tvrdi da su Garašanin i Marinović ozbiljni državnici koji nikada ne bi svoju zemlju izlagali opasnostima. Činjenicu da baš za poslednju dvojicu navijaju Rusi, od kojih Marinovića ističe kao ličnost koja uživa naročito povjerenje Petrograda, dublje ne komentariše.
Miropomazanje maloljetnog kneza Milana Obrenovića 5. jula 1868, na koje su velike sile gledale kao na značajan vid iskazivanja državne nezavisnosti, namjesnici su uspjeli da prikažu kao mjeru preduzetu sa ciljem učvršćivanja reda i poretka u zemlji. Ovo je smatrano udovoljavanjem Srbiji zarad snaženja njenog otpora prema nasrtajima ruske panslavističke propagande.
Marinović je još kao privremeni namjesnik izjavio da su za zavjeru krivi Karađorđevići, čiji starješina sjedi u Mađarskoj. Sumnjičio je ugarske vlasti da namjerno nijesu učinile ništa povodom kretanja bivšeg kneza Aleksandra pokraj sam srpske granice. Marinović je tvrdio da ugarske vlasti neće htjeti da priznaju da je bilo šta preduzeto sa njihove teritorije i da stoga neće pomoći Srbiji u istrazi zločina.
Andraši je, međutim, prvi ponudio saradnju srpskoj vladi u hvatanju krivaca, što je ova odmah prihvatila. Problem je bio u tome što je do hapšenja, i to djelimičnog, došlo čak tri nedjelje poslije ubistva, te su mnogi dokazi uništeni. Na zahtjev Srbije, uhapšeni su Vladimir Jovanović i Ljuben Karavelov, te sekretari Aleksandra Karađorđevića – Filip Stanković i Pavle Trifković. Svetozar Miletić je izbjegao ovakvu sudbinu samo zato što ga je štitio poslanički imunitet. Ristić je tražio izručenje Stankovića i Trifkovića, jer su ih iskazi sa saslušanja teretili za saučesništvo u zločinu, ali to je bilo odbijeno. Za njih je obećana stroga kazna od ugarskih sudova. Najveći značaj imalo je hapšenje Aleksandra Karađorđevića u Pešti 8. avgusta 1868. Zajednički ministar inostranih djela Bajst nije mogao da saopšti na osnovu kojih dokaza se bivši srpski knez našao u pritvoru. Ni vlada u Srbiji nije bila upućena u namjere mađarskih vlasti po pitanju uhapšenog. Namjesnik Ristić je zatražio njegovo izručenje, ali ne u svojstvu političkog krivca, već kao saučesnika u ubistvu. Osim toga, radilo se o srpskom državljaninu i jednom od najznačajnijih poreskih obveznika u zemlji. Nepristanak mađarskih vlasti da predaju bivšeg kneza srpskim vlastima izazvalo je mnogo veće negodovanje namjesnika nego što su to pokazivali. Kalajevim izgovaranjem da je to neprijatno i teško pitanje i uvjeravanjem da se mađarske sudije ne slažu sa pogledima svoje vlade, namjesnici su bili vrlo nezadovoljni. Ristić se nije ustezao da to kaže svim konzulima.
Mada nijesu htjele da vrše izručenja uhapšenih, mađarske vlasti su osvjedočile svoju dobru volju prema Srbiji na drugi način. Bivši knez je dopremljen u Zemun 9. oktobra 1868, gdje je trebalo da se izvrši suočavanje sa drugim učesnicima zavjere. Taj posao je obavljen tokom nekoliko narednih dana u najvećoj tajnosti. Zahvaljujući obostranoj diskreciji, okončan je prije nego što su glasine doprle u javnost. Kalaj, koji je prisustvovao suočavanjima, bio je uvjeren da je Aleksandar Karađorđević glavni inspirator atentata na kneza Mihaila i da bi ga trebalo osuditi zarad satisfakcije koju valja pružiti Srbiji.(NASTAVIĆE SE)