-Piše: Borivoje Ćetković

Naša znanja o tome kao su nastale SAD i o njenim prvim stanovnicima dosta su oskudna – znamo da su prvi stanovnici današnje Amerike bili Indijanci, da u njoj žive bijelci, crnci i mješanci. O tragičnoj sudbini Indijanaca i crnaca koji su dovedeni iz Afrike (lovili su ih kao zvijeri) o genocidu koji su bijelci, Anglosaksonci izvršili nad njima nijesmo mnogo znali – gotovo ništa. I ove mračne stranice krvave američke istorije su neispričane priče, koje su gospodari moći držali, i dalje drže, „ispod pokrivača” (N. Čomski). Jedan od istraživača koji je „zavirio ispod pokrivača” je i Oleg Platonov, ugledni ruski istoričar i ekspert za savremenu istoriju SAD. U knjizi „Tajna svjetska vlada – Zašto će propasti Amerika”, Platonov navodi da se „američka nacija formirala na krvi, kostima, zemlji i posjedima više od 100 miliona ubijenih i mučenih Indijanaca, pravih vlasnika ove zemlje...” Ko ne vjeruje Platonovu (Rus je koji piše o Americi) neka pročita knjige američkih naučnika Imanuela Volerstina („Opadanje američke moći”), Noama Čomskog („Godina 501, Konkvista se nastavlja”)i Valdasa Anelauskasa („Amerika onakva kakva jeste”) pa će se uvjeriti da je Amerika „nemilosrdno rušila svaku prepreku na svom putu ka dominaciji, s ciljem da se uspostave institucije privatne svojine i eksploatacije”.

Pitanje koliko će rasna napetost uticati na izbore u SAD i da li su i na koji način umješani demokrate ostavljam po strani – interesuju me prvenstveno zjapijuće, istorijski i sistemski uslovljene, rasne i klasne razlike u američkom društvu.

Dobri poznavaoci dubokih, istorijski kodiranih rasnih i klasnih razlika u američkom društvu navode da crnački pokret u Americi ima više faza i da je „isprobao sve moguće strategije – od potpuno miroljubivih do žestokih i nasilnih”.

Crnački pokret, da pomenemo, vodila su dvojica velikih lidera, sposobnih i obrazovanih ljudi: Malkom X, revolucionar su i generis i Martin Luter King, gandijevac, dosljedan borac i pristalica korišćenja nenasilih metoda. Neoimperijalistički režim je 1965. ubio obojicu vođa. Višedecenijska borba nije dovela do ekonomskog ili političkog oslobođenja crnaca, mada su pojedinci uspjeli da napreduju na socijalnoj ljestvici – neki su postali gradonačelnici, ili članovi Kongresa, a Barak Obama bio je prvi afroamerički predsjednik SAD. Izborom Obame za predsjednika (2008) Afroamerikanci su se ponadali da će se snovi Martina Lutera Kinga ostvariti, ali su ta očekivanja demantovana 2014. i 2016. godine masovnim protestima crnačkog stanovništva. SAD su ostale i klasno, i rasno, i etnički duboko podijeljeno društvo.

Sadašnje demonstracije su počele pošto se na društvenim mrežama pojavio snimak na kojem se vidi hapšenje i brutalno ubistvo nenaoružanog Džordža Flojda u Mineapolisu 25. maja. Scena je jeziva: bijeli policajac koljenom pritiska Flojdov vrat nekoliko minuta, dok nesrećni čovjek zapomaže, govori da ne može da diše. Svirepo ubistvo Afroamerikanca, izvršeno gaženjem, govori o gaženju demokratije, slobode i osnovnog ljudskog prava (prava na život) – tim atributima imanentnim američkoj istoriji i pravoj stvarnosti njihovog današnjeg društva. Protesti ne jenjavaju. Bilo bi veoma značajno da protesti prerastu u pokret protiv rasizma, ali za sada su male šanse – stanje je haotično, i što je veoma bitno, pobunjenici nemaju istinskog vođu. Jedan od najistaknutijih američkih ekonomista Dž. K. Galbrajt, ocjenjujući istorijsku ulogu V. I. Lenjina, navodi da njegovo „najveće postignuće nije bila Oktobarska revolucija nego pobjeda nad anarhijom koju je stvorila revolucija”. Šta će se dogoditi sa gigantskim protestima ostaje da vidimo – možemo da nagađamo. Međutim, nema neizvjesnosti kada je riječ o diktaturi i autoritarizmu – značajno će ojačati ne samo u SAD već i širom svijeta ugrožavajući još više slobode i prava čovjeka.

---