- Piše: Čedomir Antić

Jedanaesti godišnji Izvještaj o političkim pravima srpskog naroda u regionu objavljen je juče u Beogradu. Ovogodišnji izveštaj pokazuje nastavak kontinuiranog opadanja političkih prava srpskog naroda u Crnoj Gori, Republici Hrvatskoj, Federaciji BiH i na teritoriji Kosovo/Unmik, kao i stagnaciju prava u Republici Sloveniji, Republici Albaniji i Republici Sjevernoj Makedoniji. Politički status srpskog naroda u Mađarskoj i Rumuniji je u skladu sa postojećim zakonima i bilježi blago poboljšanje.

Nigdje u Evropi od 1950. do danas jedan narod nije u miru tako brutalno obespravljen kao što je to slučaj sa srpskim narodom u Crnoj Gori. Možemo da kažemo da je na djelu progon. Pored odranije poznate šestostruke podzastupljenosti Srba kad je riječ o zaposlenima u ustanovama državne uprave i lokalne samouprave i o pravu na obrazovanje i njegovanje kulturne posebnosti, tokom prethodne godine režim Mila Đukanovića otišao je korak dalje. Na višegodišnje kazne zatvora osuđeni su predsjednici dvije najveće parlamentarne srpske stranke. Sudski proces je bio očigledno montiran. U parlamentarnu proceduru je ušao i zakon prema kome će sva nepokretna imovina SPC izgrađena prije 1918. godine biti nacionalizovana. Srbi su i dalje predmet organizovanih kampanji mržnje koju državni funkcioneri šire preko medija.

Tokom protekle godine Republika Srpska bila je meta organizovanih nastojanja dijela vlasti BiH i određenih krugova u EU i SAD, čiji je cilj da joj ograniče i potom i ukinu autonomiju. Nastavljena je zloupotreba Ustavnog suda (kome je istekao mandat) koji razmatra odluku da ukine naziv Republika Srpska. Takođe, osporen je Ustavom i zakonima ustanovljen princip izbora Savjeta ministara i najavljena mogućnost uključivanja nelegitimnih predstavnika Srpske i srpskog naroda u vlast zajedničkih ustanova BiH. U Federaciji BiH srpski narod ne uživa sva ustavna i zakonska prava, a za razliku od Bošnjaka i Hrvata u Srpskoj, nije predstavljen od strane legitimnih predstavnika. Na izborima od oktobra 2018. pokazalo se u kojoj mjeri je srpski narod iz Federacije BiH protjeran i obespravljen.

Na prostoru teritorije Kosovo/Unmik srpski narod je meta svakodnevnih napada. Zbog toga srpski poslanici zvanično bojkotuju ustanove u Prištini. Nije stvorena 2013. ugovorena Zajednica srpskih opština, koja nije unesena u ustav teriorije, niti ima značajnija ovlašćenja. Srbima su organičena prosvjetna prava i mogućnost očuvanja kulturnog identiteta što je sve predviđeno zakonima Kosova/Unmik. Konačno, SPC je predmet stalnog napada i negacija. Stare srpske crkve, koje se nalaze u većinski srpskim mjestima, proglašavane su za katoličke i stavljene pod jurisdikciju albanskih klerika. Sve to uz pomoć diplomatije SR Njemačke.

U Republici Hrvatskoj primjetno je povećanje broja etnički motivisanih incidenata. Nije riješeno pitanje više stotina nestalih za vrijeme građaskog rata. Hrvatska strana politizuje i zloupotrebljava to pitanje kako bi mogla da opravda rasističku i ksenofobnu mržnju koja je u osnovama državne politike. Činjenica je da su Srbi, koji su u vrijeme rata činili najviše 15 odsto stanovnika Hrvatske, većina među nestalima. Pritom, hrvatske vlasti do sada nisu dozvolile ekshumaciju većine poznatih grobova naših mučenika. Iako Srbi formalno uživaju visok nivo manjinskih prava, činjenica je da nisu do kraja primijenjeni međunarodno garantovani Erdutski sporazum i Ustavni zakon o pravima nacionalnih manjina. Pored organizovanih kampanji mržnje u medijima, prava prognanika i preostalog srpskog stanovništva svake godine postaju sve manja. Ove godine je najavljen i zakon prema kome će u napuštenim srpskim selima biti sistematski srušena groblja.

Republika Srbija je prije nekoliko godina ukinula ustanove koje su se starale o pravima srpskog naroda u regionu i vezama otadžbine sa zagraničnim srpskim zemljama. Ne postoje jasni i stalni projekti, niti potpuno, dugoročno finansiranje ustanova našeg naroda čak ni u zemljama u kojima je obespravljen. Srbija uglavnom zanemaruje ili politički zloupotrebljava srpski narod u regionu – primjer su Srpska, Sjeverna Makedonija, Crna Gora, Slovenija, Kosovo/Unmik. Iako nema stalnu politiku, Srbija je pokazala određenu aktivnost i odgovornost u slučaju Republike Hrvatske – posebno izbora za Evropski parlament - i organizovanja zajedničke srpske liste u Federaciji BiH. Oba ova nastojanja nisu imala uspjeha.

Opstajemo i postojimo nasuprot najmoćnijim velikim silama u istoriji. Uprkos neprijateljstvu naših istorijskih dužnika. Mržnji otpadničke braće. Ipak, održaćemo se. Naša borba je pravedna, težnje časne, put kojim idemo Hristov je – pobijedićemo.

(Autor je istoričar i predsjednik Naprednog kluba)

---