Voćnjake i povrtnjake zamijenili poslovni prostori
~Mladi hoće da rade, ali nemaju uslove za rabotu – potrebno je prvo da se država i opština malo više zainteresuju i motivišu poljoprivrednike, smatra Petar Radanović
Iako postoje prirodni i ljudski potencijali, poljoprivreda u kotorskoj opštini polako odumire, jer lokalna samouprava nije razradila strategiju za njen razvoj. Mjesto voćarstva, povrtlarstva, stočarstva, razvija se potrošačko društvo jer se u Grbaljskom polju na veliko grade poslovno-stambeni prostori, otvaraju supermarketi... Poljoprivreda je u Grblju odmirala postepeno, smjenom komunističkog sistema, u kome su svi ljudi bili u radnom odnosu, ali su na selu i dalje održavali proizvodnju voća, povrća, uzgajali stoku. Sa tranzicijom, kada su sva preduzeća uništena, ljudi se vraćaju selu, ali je u međuvremenu došlo do smjene generacija- stariji nemaju snage da se bave teškim poslovima, a mladi se školuju i odlaze za poslom, ako ga nađu. Ima i onih rijetkih, koji se vraćaju selu, ali samo od poljoprivrede ne mogu da žive, te kombinuju rad na selu sa nekim drugim poslom. Usled nedostatka planskog razvoja poljoprivrede, dešava se da na obradivim površinama niču kuće i velike poslovne građevine
-Veoma mali broj poljoprivrednih proizvođača je registrovan, stočni fond je već godinama u opadanju, ljudi se sve manje bave poljoprivrednom proizvodnjom. Nešto malo se radi po domaćinstvima u Grbaljskom polju, ali je to zanemarljivo malo u odnosu na neki period prije desetak godina. Imamo tendenciju izgradnje poslovnih prostora, proizvodnih hala na području Grbaljskog polja, koje je tradicionalno bilo određeno za poljoprivredu. Zbog toga su te poljoprivredne površine najvećim dijelom izgubljene. Ljudima je isplativije napraviti nekakav objekat i izdavati ga, ili se baviti nekom drugom vrstom posla nego poljoprivredom. Mali dio Grbaljskog polja je planskom dokumentacijom ostao određen za poljoprivrednu proizvodnju, ali se uglavnom ne koristi tako. Radi se o obodima grbaljskog polja gdje se u posljednje vrijeme sade masline i to je jedini dio poljoprivrede u kome možemo osjetiti neki razvitak. Brigu o tome smo prepustili Maslinarskom društvu Boka, koje vodi katastar o broju usađenih maslina, a mi imamo obavezu da usmjerimo jedan dio sredstava prema toj NVO. Mnogo veće interesovanje je za ribarstvo i marikulturu, sve ostalo je u odumiranju, kaže za Dan Budimir Vasić, savjetnik za vodoprivredu i poljoprivredu Sekretarijata za razvoj preuzetništva u opštini Kotor..
Stanko Marović,76 godišnji Grbljanin, drži jednu kravu, proizvodi mlijeko i sir za svoje potrebe. A ranije se na ovu pjacu iz Grblja dolazilo konjima, „po 200 kašeta pamidora je ovdje padalo i sve je prolazilo, a sad na cijeli teren ne daju preprodavci, velike firme su se otvorile, supermarketi, poljoprivreda je sada nula“, kaže Marović. Tihomir Gobović iz Lješevića bavi se poljoprivredom od kad zna za sebe, a danas se pomalo bavi povrtlarstvom i voćarstvom - uzgaja breskve, jabuke, kršuke, šljive...
- Mi, poljoprivrednici u Grblju, nemamo nikakvu zaštitu, od nakupaca ovdje na pjacu ne možemo svoju robu da prodajemo, neće da odvoje direktne proizvođače i nakupce, kao što bi trebalo. Od Ministarstva poljoprivrede sam prije sedam godina dobio kredit od tri hiljade eura, koje sam upotrijebio da unaprijedim proizvodnju, ali iz Opštine Kotor niko me nikad nije obišao. Zemljište se u Grblju sve urbanizovalo, gradi se na oranicama, na plodnim njivama, to je katastrofa. Imamo problem sa Širokom rijekom koja plavi Grbaljsko polje, ali nadležne ustanove ništa ne čine po tom pitanju, kaže Gobović. Dare Kordić iz Radanovića proizvodi zeleno povrće, uzgaja i prepelice, a pomaže joj muž. Ima nešto za kuću, a višak prodaje, što jedu doma, to donosi i na kotorsku pjacu. Kaže da „ko hoće da radi, ima perspektive za poljoprivredu, ali neće više niko, prodati se slabo može, samo subotom, na pijačni dan“.
Opština Kotor nema strategije za razvoj poljoprivrede, smatra Petar Radanović, 82-godišnji penzioner iz Radanovića, po struci poljoprivredni tehničar. Penzionisao se kao službenik opštine Kotor, ali je živio na selu i od sela. Sad u Grblju, po njegovim riječima, ima petoro poljoprivrednih proizvođača, koji, kao i on, rade za prodaju.
- Da bi se neko bavio poljoprivredom, potrebno je pet stvari: volja, znanje, uslovi, radna snaga i način da se to unovči - organizovani plasman –otkup. Moj sin je ulagao u voćnjake i povrtnjake, ali se time danas bavi kao dodatnom djelatnošću, pošto se zaposlio kao taksista. Mladi hoće da rade, ali nemaju uslove za rabotu – potrebno je prvo da se država i opština malo više zainteresuju, mladi koji imaju uslove, koji imaju kuću, da ostanu tu, u suprotnom, ovo malo što rade kod oca i majke, i to ako nađu načina, pobjeći će i napustiti. Nadam se da će se moj unuk baviti poljoprivredom, očekuje Radanović.
Familija Đura Donkovića živi od poljoprivredne proizvodnje i od onoga što proda na pijaci. Donkovići su kvalitetom već stekli povjerenje redovnih mušterija, ali za licencu „organski proizvedeno“ treba mnogo novca.
- Ako bih ja sve što zaradim dao državi za licencu, od čega će moja familija da živi? Veliki potencijali za poljoprivredu koje je Grbalj imao, iskorišćavaju se sve lošije. Svako ministarstvo koje je dolazilo sljedeće, još je više uništavalo te potencijale, tako da je praktično došlo da toga više nema- vjerovatno je to „širi interes društva“ koji mi ne možemo da razumijemo. Nema ulaganja u proizvođača, njemu treba da pomognete, da mu date kredite po povoljnim uslovima. One uslove koje oni sada daju, niko ne može ispuniti, smatra Donković.
M.D.Popović


Poljoprivreda rezervisana za staračka domaćinstva

-U Opštini Kotor prošle godine 14 ljudi su evidentirani kao poljoprivredni proizvođači. Oni su nam tražili takvo uvjerenje kako bi se registrovali u Ministarstvu poljoprivrede radi dobijanja osiguranja, ali nemamo povratni podatak ko je od njih završio cijelu dokumentaciju. Ne znamo da li su odustali, ili su se registrovali i ostvarili pravo na PIO. Ima samo 11 staračkih domaćinstava koja ostvaruju prihod prodajom poljoprivrednih proizvoda na kotorskoj pijaci, dok u Pljevljima, Ulcinju ima 350-400 ljudi koji su praktično od poljoprivrede zaradili penziju. Iako postoje povoljni krediti sa velikim grejs periodom, 50 posto iznosa se dotira, a vraćaju samo polovinu ukoliko opravdaju investiciju, u kotorskoj opštini nema interesovanja, u drugim opštinama je to drugačije. Ministarstvo nastoji da poboljša ovo stanje davanjem dotacija na godišnjem nivou, dobijaju se premije za stočna grla, ali nema interesovanja, ljudi čuvaju po 30-50 koza, bave se time za svoje potrebe i za prodaju mesa...Vetertinarska služba u Kotoru navodi da je sve manje grla o kojima ona vodi računa i naravno da im se više ne isplati da rade za Ministarstvo, objašnjava Vasić.