-
„Pritajeni tigar skriveni zmaj” oduševio je Zapad. Nominovan je za četrnaest, a osvojio četiri Oskara. Međutim, loše je prošao na sva tri kineska tržišta jer je publika imala utisak da je sve to već vidjela, a po mnogima, čak i u boljem izdanju. Li se ponovo okrenuo Kini u filmu „Požuda, oprez” (Lust; Caution, 2007), špijunskom trileru čija se radnja odigrava u Šangaju pod japanskom okupacijom tokom Drugog svjetskog rata. Dvaput mu je dodijeljen Oskar za najbolju režiju, jednom za „Planinu Broukbek”, a drugi put za „Pijev život” (Life of Pi, 2012,3-D).

Pod pritiskom Sjedinjenih Država, Tajvan je 1999. godine ukinuo uvozne kvote koje su decenijama štitile domaću kinematografiju. Naredne godine, produkcija je spala na svega šesnaest igranih filmova, kojima je pripao samo jedan odsto godišnjeg prihoda od prodaje bioskopskih ulaznica. Ipak, 2008. je romantična muzička komedija „Hai-kak chhit-ho” Veja Te-šenga postala najprofitabilniji domaći film svih vremena i po zaradi zaostajala samo za „Titanikom” (1997). Njen uspjeh je pomogao tajvanskoj industriji da se oporavi od decenijske krize, mada i dalje bilježi silazni trend. Zbog toga su subvencije Uprave za informisanje, u maksimalnom iznosu od 330.000 dolara po naslovu, ključne za opstanak tajvanske kinematografije, a više od polovine domaćih filmova prima neku vrstu finansijske pomoći države. S druge strane, imajući u vidu da je najmanji budžet za igrani film oko 530.000 dolara, sineasti obično mogu pokrenuti produkciju ne razmišljajući o lokalnom tržištu, što objašnjava otkud to da nacionalna kinematografija s jednim jedinim funkcionalnim studiom – CMPC, koji ima u vlasništvu i bioskopske dvorane, i žestokom konkurencijom iz inostranstva uspijeva da podrži umjetnike poput Caja Ming-lienga (rođen 1957. u Maleziji). U produkciji Uprave za informisanje i CMPC-a, Cajeva uzdržana studija nihilističke omladine Tajpeja u filmu „Qing shao nien nuo zha” (1992) podsjetila je kritičare na Antonionija po prikazivanju zbivanja u realnom vremenu i osvojila brojne međunarodne nagrade. Sačinjen od veoma dugih kadrova, maltene bez ikakvog dijaloga, film „Ai qing wan sui” (1994) vrti se oko anonimnih parova koji koriste prazan stan u Tajpeju i podstiče na upoređivanje s Bresonovim i Ozuovim radovima. Nagrađen je Zlatnim lavom u Veneciji. Poslednji film u trilogiji o bezdušnosti modernog Tajpeja pod nazivom „He liu” (1997) nastavlja priču o nekima od likova iz „Qing shao nien nuo zha” nakon što su zasnovali disfunkcionalne porodice. Cajevi noviji filmovi okrenuti su apsurdističkoj avangardi. Tako je, recimo „Dong” (1998), turobna priča o gradskom sivilu u bliskoj budućnosti. Otuđeni likovi iskazuju osjećanja pokrećući usne uz sinhronizovanu reprodukciju tačaka iz hongkonških mjuzikla iz pedesetih. „Ni neibian jidian” (2001) prikazuje razne likove opsjednute idejom da razlika među vremenskim zonama krije skrivenu dimenziju. Apsurdistička nota u Cajevim radovima može se protumačiti kao odraz situacije na Tajvanu, čiji se nacionalni i kulturni identitet u poslednjih sto godina neprekidno dovode u pitanje. Po brutalnoj japanskoj okupaciji između 1895. i 1945, uslijedila je represivna vladavina Kuomintanga od 1947. do 1988. Tokom hladnog rata, Sjedinjene Države (najveći trgovinski partner, odmah ispred Japana) odnosile su se prema Tajvanu kao prema nezavisnoj državi i dostavljale mu ogromne količine oružja, dok je svijet uglavnom (čak i Ujedinjene nacije, a zvanično i Sjedinjene Države) smatrao da pripada Kini, spremnoj da zarati ako joj se pravo na ostrvo materijalno ospori. Tajvan je, dakle, zemlja čije je geopolitičko postojanje obelježeno apsurdom. Ako se tome dodaju masovne migracije usled brze industrijalizacije i urbanizacije viševjekovne agrarne privrede, u Tajpeju živi 7,7 miliona ljudi, a tajvanski film postmodernog apsurda i te kako počinje da dobija smisao.

Piše:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

(KRAJ)

---