-Piše: BORIVOJE ĆETKOVIĆ


Zahvaljujući separatistički opredijeljenim istoričarima i režimskim medijima javnost je dobro upoznata s oružanim akcijama pristalica kralja Nikole, započetim odmah nakon ugušenja tzv. božićne pobune, ali su gotovo nepoznati izvještaji Ministarstva vojske i mornarice, upućivani predsjedniku narodne skupštine, koji se odnose na brojno stanje odmetnika, na ciljeve njihove akcije, povezanost sa stanovništvom, ugušenje pobune, i to je razlog da ih učinimo dostupnim čitaocima. Naravno, to je viđenje samo jedne strane – novostvorene države koja nasiljem uspostavlja mir u Crnoj Gori.

U izvještaju Ministarstva vojnog i mornarice, upućenog predsjedniku Narodnog predstavništva dr Draži Pavloviću u Beogradu 7. jula 1920. godine, koji je potpisao ministar vojni i mornarice B. Jovanović, đeneral, počasni ađutant nj. v. kralja, između ostlog, govori se o broju odmetnika, njihovoj organizaciji, djelovima Crne Gore gdje su imali posebna uporišta, pomoći naroda, svireposti „ustanika” prema zarobljenim vojnicima, mjerama koje je režim preduzimao protiv odmetničkih četa.

„Odmetnika koji su došli iz Italije”, navedeno je u Izvještaju, „koje onih koji su im se pridružili bilo je ukupno 8–900 organizovanih u čete po 20–30 ljudi. Najveći broj ovih četa bio je u Katunskoj nahiji i Nikšićkoj oblasti, a poneke čete nalazile su se u Barskoj, Riječkoj, Lešanskoj oblasti i u Rovcima.

Glavni vođa odmetnika bio je kapetan (sada major) bivše crnogorske vojske Krsta Popović iz Cuca, koji je jula 1919. godine došao iz Italije sa poznatom grupom ubačenih ljudi bivšeg Kralja Nikole. Reon dejstva ovog Popovića bile su Cuce, odakle je upravljao cjelokupnom odmetničkom akcijom.

Odmetnička akcija imala je sledeće ciljeve:

a) da kod stanovništva i u inostranstvu ubije veru u novo stvoreno stanje i prestave ga kao nasilno stvoreno.

b) da pridobije što više pristalica za promenu režima i povratak biv. Kralja Nikole u Crnu Goru.

Sredstva za postizanje ovih ciljeva bila su:

a) stalni i neprestani napadi po svim važnijim komunikacijama, na vojne i državne u opšte transporte hrane, municije i. t d.

b) Napadi na pojedina usamljena odeljenja vojske, patrole, straže i.t. d.

v) kombinovani napadi protivu pojedinih varoši i varošica (Cetinje, Nikšić, Čevo i. t. d.)

I doista takvom akcijom odmetnici su bili uspeli, te je u mesecu novembru 1919. godine lična i imovna bezbednost na najglavnijim komunikacijama bila svedena na nulu, a autoritet državne vlasti gotovo i da nije postojao. Niko nije bio siguran pošavši iz Kotora za Cetinje ili iz Nikšića za Grahovo, ili iz Podgorice za Nikšić, da će stići kuda je pošao. Odmetnici su u svojoj akciji bili ne samo svirepi nego i varvari, često gori i od Arnauta. Tako našim ranjenim vojnicima na Trubjelu, (put Nikšić – Grahovo) vadili su oči i mrcvarili... Rezultat ovakve akcije odmetnika bio je, da je stanovništvo naročito u Čevskoj oblasti (Katunski kraj) i Nikšićkoj oblasti ne samo potpomagalo, skrivalo i hranilo odmetnike, već ih je u pojedinim borbama i aktivno, s puškom u ruci, pomagalo borilo se protivu vojske i žandarmerije, zajedno sa odmetnicima učestvovalo u više pljački i napada na razne transporte.

Van svake sumnje i mnogobrojnim dokazima utvrđeno je, da je sva odmetnička akcija rukovođena iz Italije, potpomagana bogatim materijalnim sredstvima iz te države, a preko talijanskih komandanata u Kotoru, Baru, Vir-Pazaru i Kastratu.


(Nastaviće se)

---