-Preveo sa ruskog i priredio: VOJIN PERUNIČIĆ

Za razliku od svoje pragmatične majke, koja je bila odlučna da ne forsira zbližavanje sa Maltežanima, Pavle I je odmah, poslije svog stupanja na carski presto, odlučno krenuo stazom, koju je već bio utabao boljar Šeremetjev. Primijetivši to, krstonosci su trkom krenuli u susret Pavlu. Motivi zbližavanja među partnerima bili su različiti. Pavle je tražio u redu duhovnu podršku, pokušavajući da ideologiju vitezova suprotstavi revolucionarnim idejama. Red je, izgubivši za svega deset godina dvije trećine svojih posjeda i prihoda, tražio od ruskog cara političku podršku, a najviše materijalnu. Pavle je u duhu ekumenizma pokušavao da pripremi put zbližavanja i ujedinjenja pravoslavne i katoličke vjere. Red, ili tačnije Vatikan, nije želio ujedinjenje, već je želio da katolicizam upije u sebe pravoslavlje. Tako je obična kratka „priča“ između Rusije i reda, u početku sa burnim i radosnim susretima, a zatim sa hladnim rastankom, bila unaprijed predviđena i ispričana od samog početka.

Dana 4. januara 1797. godine, tj. već trećeg mjeseca po dolasku na presto, Pavle potpisuje konvenciju s papinim predstavnicima o utvrđivanju prioriteta za Malteški red u Ruskoj imperiji. Fantastičan napredak. Imajući u vidu tadašnje komunikacije, to znači da su stvarni pregovori s Vatikanom počeli skoro već sledećeg dana poslije Katarinine smrti.

Budući da je red bio od samog početka podijeljen po nacionalnostima na takozvane „jezike“, novi prioritet je dat formalno, umjesto bivšeg poljskog, anglo-bavarskom „jeziku“. Potpisanim dokumentom Pavle „potvrđuje i ratifikuje u ime svoje i svojih naslednika za vječna vremena... utemeljenje pomenutog reda na svojim posjedima“. Red je dobio u Rusije sve iste privilegije, koje je imao i u drugim zemljama. Rusija je godišnje dodjeljivala redu 300 hiljada poljskih zlota. To je bio veliki novac u tim vremenima. Pored toga, lukavi i oštroumni malteški pregovarači, koristeći Pavlovu romantičnost, isposlovali su i to, da realna vrijednost poljskog zlota ne bude 15 kopjejki, već 25 kopjejki, pa je tako ruska državna blagajna imala značajne dodatne rashode, koji nijesu bili predviđeni osnovnim tekstom konvencije.

Red i Vatikan su bili u svemu saglasni u djelovanju u Rusiji, jer su praktično sve poslove vodili braća Džulio i Lorenco Lita. Prvi od njih, Džulio, posvetio je cijeli svoj život Rusiji. Prije nego što je postao ambasador reda, on je već bio na službi u Rusiji, ratovao je na Baltiku, za ratne zasluga bio je unaprijeđen u kontraadmirala i oženio se sa Potemkinovom sinovicom. On je i umro u Rusiji 1839. godine kao član Državnog savjeta i viši činovnik carskog dvora. U Rusiji su ga zvali pomalo ekstravagantno – Julijem Pompejevičem. Drugi brat, Lorenco, u početku je bio papski nuncije na poljskom dvoru, a zatim ambasador Vatikana u Rusiji.

Ipak, bez obzira na sve napore braće, od samog momenta potpisivanja, ovaj dokument je postao jabuka razdora. Dio vitezova i uticajnih ličnosti u Vatikanu je podržavao i pozdravljao dokument, imajući u vidu materijalnu i političku korist od konvencije, ali je drugi dio ukazivao na očiglednu apsurdnost postojanja katoličkog reda pod rukovodstvom pravoslavnih. Ta neprirodnost je potrajala samo zahvaljujući neobičnoj ličnosti Pavla Prvog, njegovoj začuđujućoj sposobnosti da harmonično opstaje u okvirima njegovih ekumenističkih shvatanja na nekakvom potpuno neodređenom, neutralnom polju između dvije odavno suprotstavljene jedna drugoj konfesije.

Dodatnu zbrku u sve ovo unijeli su sledeći događaji. Dana 7. avgusta 1797. veliki majstor viteškog reda Ferdinand fon Gompeš ratifikovao je konvenciju i u znak poštovanja proglasio Pavla za pokrovitelja reda. A 12. juna 1798. general Bonaparta je na putu u Egipat bez borbe zauzeo Maltu. Napoleon je lično pisao u svojim memoarima sledeće o predaji ostrva:

„Malta ne bi mogla da izdrži 24 sata bombardovanje, ostrvo je, nesumnjivo, imalo velika fizička sredstva da se suprotstavi, ali mu je apsolutno nedostajala moralna snaga. Vitezovi nijesu napravili ništa sramno, niko nije obavezan da dobije nešto što je nemoguće“.


(NASTAVIĆE SE)

---