-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Odlikuje ih neka vrsta antropološke preciznosti koja je publiku pripremila za traktate o klasičnoj antropologiji, kao što su „Ningen johatsu” (1967) i „Kamigamino fukaki yokubo” (1968), narativna analiza incestne porodice na primitivnom južnom ostrvu, priča svoje mitsko porijeklo vuče iz incestnog odnosa bogova, koji su bili brat i sestra. Imamura je nekada bio Ozuov asistent i sedamdesetih je uglavnom radio televizijske dokumentarce (npr. „Ispovijest jedne vlasnice bara u istoriji poslijeratnog Japana” („Nippon Sengoshi – Madamu onboro no Seikatsu”, 1970; „Karayuki-san”, 1975), ali se krajem decenije, filmom „Fukushu suru wa ware ni ari” (1979), nametnuo kao zaista značajan stvaralac. Riječ je o beskompromisnoj, poludokumentarnoj istinitoj priči o ubijanju koje je trajalo sedamdeset osam dana. Film, međutim, odbija da sudi bilo društvu, bilo zločincu, bilo njegovim žrtvama. Imamurina „Balada o Narajami” (1983), snimljena po priči Šičira Fukazave, o ljudima koji žive u japanskoj zabiti i, po tradiciji, nose svoje stare na visoki planinski vrh da umru, nagrađena je Zlatnom palmom u Kanu u godini prikazivanja, Keisuke Kinošita je 1958. takođe ekranizovao istu priču, ali u formi predstave teatra kabuki. Sredstvima Imamurine privatne producentske kuće snimljen je i najkontroverzniji japanski film od novog talasa naovamo. To je „Hara Yuki yukite shingun” (Kazuo Hara, 1987), dvočasovni dokumentarni portret Kenza Okuzakija, ostarjelog veterana koji od cara Hirohita zahtijeva javno izvinjenje japanskom narodu zbog toga što je izazvao strahote Drugog svjetskog rata. Imamura je producirao i uzdržanu ekranizaciju romana Masudžija Ibusea o atomskom napadu na Hirošimu. Riječ je o filmu „Kuroi ame” (1989), dobitniku Nagrade za tehničko dostignuće na festivalu u Kanu. Druga Zlatna palma dodijeljena mu je za djelo „Unagi” (1997), psihološku studiju zločina, kazne i iskupljenja jednog birokrate koji u nastupu bijesa nožem ubija svoju nevjernu suprugu i njenog ljubavnika. Odsluživši osmogodišnju zatvorsku kaznu, dobija uslovni otpust pod nadzorom budističkog sveštenika u jednom malom selu, gdje otvara berbernicu, neprekidno priča sa svojim ljubimcem jeguljom i postepeno ponovo uspostavlja odnose s okolinom. Meditativni elementi prisutni su i u filmu „Kanzo sensei” (1998), o ljekaru koji ispituje lijek za hepatitis u logoru s ratnim zarobljenicima pred kraj Drugog svjetskog rata, kao i u ostvarenju „Topla voda ispod crvenog mosta” (2001), u kojem čovjek na samom dnu svoje društvene klase u malom primorskom gradu upoznaje ženu s natprirodnim seksualnim moćima.

Međutim, najuticajniji sineasta novog talasa u Japanu nesumnjivo je Nagisa Ošima, zagovornik militantnog radikalizma, svršeni student Univerziteta u Kjotu, gdje je izučavao političku istoriju i pravo. Za studio Shochiku 1955. počinje da radi kao scenarista a od 1959. i kao reditelj. „Seishun zankoku monogatari” (1960) jedan je od njegovih prvih filmova. Po ekspresivnoj upotrebi boje i kompozicije za široki ekran koji otjelovljava mladalačku pobunu uz pomoć seksa i nasilja, predstavlja virtuelnu paradigmu novog talasa. Kad je jedan od njegovih filmova snimljenih za Shochiku – „Noć i magla u Japanu” (1960) – povučen s bioskopskih repertoara iz političkih razloga, Ošima je napustio studio i osnovao vlastitu produkcionu kuću Sozosha (Stvaranje), koja je još aktivna. Njegovi rani radovi mahom pripadaju žanru yakuza-eiga ili savremenim filmovima o gangsterima. U njima ima dosta nasilja, eksplicitnih scena seksa i politički radikalnih ideja, a kriminalci su likovi koji se otvoreno bune protiv modernog japanskog društva. Trulost tog društva pretvoriće se u dominantnu temu Ošiminih filmova, a on će postati prvi veliki poslijeratni režiser koji će se isključivo baviti problemima savremenog Japanca. Shodno tome, Ošima odbacuje kinematografsku, ali i istorijsku prošlost svoje kulture, tako da se čak i u njegovim prvim filmovima opaža uticaj francuskog novog talasa a ne njegovih čuvenih japanskih prethodnika. Njegovo rano stvaralaštvo odlikuju upotreba ručno nošene kamere, snimateljske tehnike u stilu cinema verite i snimanje zvuka na lokaciji iako su od 1960. svi njegovi radovi bili u boji i za široki ekran.


(Nastaviće se)

---