-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Prije nego što je 1958. snimio svoj prvi igrani film, izvanrednu satiru o japanskoj reklamnoj industriji pod nazivom „Kyojin to gangu”, kratko je radio kao Ozuov pomoćnik u Shochikuu i Mizogučijev asistent u Daieju. Jasuzo Masumura je zatim snimio širok spektar filmova, koje odlikuju spektakularni vizuelni efekti i stilizovana montaža. Među najzapaženijima su: „Heitai yakuza” (1965), prvi od devet nastavaka serije o jakuzi (gangsteru) mobilisanom tokom Drugog svjetskog rata i poslatom na ruski front; „Akai tenshi” (1966), surovi antiratni film čija se radnja odvija u poljskoj bolnici tokom japanske invazije na Kinu 1939. i „Moju” (1969), bizarna priča o slijepom vajaru koji otima ženu-modela jednog umjetnika i zatvara je u svom studiju, gdje je primorava da stupi u njegov nastrani sadomazohistički svijet, u kojem dodir zamjenjuje vid, a bol pojačava čulni doživljaj. Snimivši 57 filmova, uključujući mnoge koji se mogu svrstati u eksploatacijske, Masumura je preminuo od izliva krvi u mozgu novembra 1986. godine.

Još istaknutiji je, međutim, Jošišige Jošida, reditelj avangardne trilogije o radikalizmu XX vijeka: „Erosu + gyakusatsu” (1969) bavi se Sakaeom Osugijem, anarhistom iz perioda Tajšo, i njegovim ljubavnicama, koje je vojna policija (kempeitai) ubila nakon zemljotresa u Kantu 1923; „Rengoku eroica” (1970), izraženo simbolička analiza studentskog aktivizma pedesetih i „Kaigenrei” (1973), eliptičan biografski film o Ikiju Kiti, čiji su tekstovi podstakli neuspjeli državni udar 26. februara 1936, u kojem je 1.400 mladih oficira i vojnika desničara nakratko preuzelo kontrolu nad Tokijom i ubilo nekoliko visokih civilnih zvaničnika.

U kratkoj priči „Patriotizam” (Yukoku) iz 1965, Jukio Mišima plastično opisuje ritualni sepuku mladog oficira neposredno nakon te pobune. Seidžun Suzuki, reditelj komedija i akcionih filmova za Nikkatsu, producirao je nekoliko ostvarenja namijenjenih omladini (seišun-eiga), kao što su „Kanto mushuku” (1963), „Oretachi no chi ga yuru sanai” (1964) i „Tokyo nagaremono” (1966), koji sadrže teme novog talasa, ali njegov najveći doprinos tom pokretu bio je „Žigosan da ubije” (1966), jakuza film čiji su lavirintni zaplet i eliptična narativna struktura zbunili publiku što je dovelo do Suzukijevog otpuštanja iz Nikkatsua. Suzuki je zatim režirao brojne „ružičaste” filmove, mada su njegova dva prijemčiva dekadentna filma o duhovima, „Tsigoineruwaizen” (1980) i „Kageroza” (1981), oba snimljena u nezavisnoj produkciji, naišla na pohvale kritike početkom osamdesetih prošlog vijeka.

Istovremeno je Kodži Vakamacu, koji je izvjesno vrijeme radio za Nikkatsu, napravio uspješan pokušaj da ružičasti film podigne na nivo apstrakcije novog talasa. Ta tendencija vidljiva je u njegovim filmovima „Kabe no naka himegoto” (1965), zbog kojeg je otpušten iz Nikkatsua, i u niskobudžetnim ostvarenjima u nezavisnoj produkciji „Taijiga mitsuryo suru toki” (1966) i „Okasareta byakuri” (1967), za koje ga je inspirisao masakr devet medicinskih sestara 1964. u Čikagu. Vakamacu je producirao i bizarni film „Yuke, yuke nidome no shojo” (1969), čija su referentna tačka ubistva Tejt-La Bjanka koja su iste godine počinili članovi Mensonove bande, kao i revolucionarnu fantaziju „Tenshi no kokotsu” (1972). Vakamacu je u deceniji između 1964. i 1975. režirao u prosjeku po četiri filma godišnje, snimljena na 35-milimetarskoj traci, uglavnom za svoju oskudno kapitalizovanu produkcionu kuću Wakamatsu Productions. Neki od njih pripadaju žanru džicuro, koji obrađuje užasne, ali navodno istinite priče o seksualnim deliktima. Svi, međutim, sadrže elemente stila i tematike koji ih povezuju s podzemljem/avangardom. Osamdesetih i devedesetih je snimao po jedan film godišnje, prešavši s konvencionalnije meke pornografije na surove gangsterske filmove (yakuza-eiga). Među rediteljima novog talasa ističe se i Šohej Imamura. Njegovi filmovi novog talasa prepoznatljivi su po mješavini fikcije i dokumentarističkog preuveličavanja socioloških detalja i hrabrom, eksperimentalnom korišćenju anamorfnog kadra širokog ekrana.


(Nastaviće se)

---