-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Naš poznati publicista i popularizator nauke, Vojislav Budo Gledić, do sada je objavio preko šezdeset samostalnih naslova, u kojima je opisao život i stvaralaštvo najvećih domaćih i stranih naučnih umova. Ugledne izdavačke kuće „Štampar Makarije” iz Beograda i podgorički „Oktoih”, u ediciji „Velikani srpske nauke”, ne tako davno, izdale su mu osam knjiga, a prošle godine beogradska „Dereta”, u luksuznoj opremi, objavila mu je knjigu „Leonadro da Vinči”.

Na objavljivanje čeka nekoliko njegovih novih rukopisa, a među koricama knjige uskoro treba da se nađe i Gledićev rad o Blezu Paskalu, znamenitom francuskom matematičaru, fizičaru, filozofu i teologu. Upravo, iz tog rukopisa, uz Gledićevo odobrenje, u narednih nekoliko brojeva prenijećemo najzanimljivije detalje.

Gledić je, podsjetimo, bio profesor matematike i drugih predmeta u cetinjskoj gimnaziji i tamošnjoj tehničkoj školi. Član je Udruženja književnika Crne Gore i Udruženja književnika Srbije, kao i Saveza novinara Srbije i Crne Gore.

Genijalni francuski matematičar i fizičar, filozof, teolog i religiozni mističar Blez Paskal, imao je tragičnu sudbinu koja se umnogome ogleda i u njegovim naučnim i misaonim ostvarenjima. Neizmjerno obdaren za matematiku, fiziku i racionalno istraživanje, ovaj velikan je ujedno ogroman doprinos dao i duhovnim razmatranjima u čijoj osnovi je bila iracionalna strana čovjekovog postojanja.

Još kao dijete Paskal je pokazivao izvanrednu obdarenost i sposobnost da ulazi u najsloženije oblasti nauke, posebno matematike. Odvojen od uobičajenih školskih ustanova i tokova zvaničnog procesa obrazovanja, ovaj svestrani stvaralac se najprije posvetio izučavanju geomerije kao temeljne discipline tadašnje nauke. Samostalno je uspio, kao adolescent, da pronikne u najsloženije oblasti ne samo euklidske, sintetičke geometrije, već i onog dijela ove nauke koji se odnosi na složene probleme vezane za konusne presjeke. Upravo je u toj oblasti, u okviru originalnog razmatranja i istraživanja konusnih presjeka, oblasti koju je u starom vijeku utemeljio i razvio starogrčki naučnik Apolonije iz Pergama u III vijeku prije naše ere, ovaj velikan pokazao svoju raskošnu genijalnost. U tom pogledu je on prvi novovjekovni nastavljač ovog područja starogrčke matematičke misli.

Pored razmatranja čisto teorijskih, apstraktnih osnova matematike, Paskal je još kao mladić počeo da istražuje i mnoga konkretna pitanja iz domena prirodnih nauka. Bilo je to vrijeme početaka utemeljivanja mehanike, aeromehanike i hidromehanike, područja koja su se kasnije usavršila i proširila i na ostale oblasti fizike. On je dao značajan prilog tom domenu nauke i ukazivao na dalji put istraživanja prirodnih pojava i zakonitosti. Ove oblasti nauke se mogu proučavati i razvijati samo neposrednim iskustvenim postupcima, odnosno eksperimentalnim načinima ispitivanja, ispoljavanja i djelovanja prirodnih zakona. Primjena matematike na te oblasti predstavlja jedan od najvažnijih postupaka, što su ih počeli primjenjivati Galilej, Kepler, Hajgens i drugi znameniti Paskalovi savemenici, velikani naučne misli tokom XVII stoljeća. Paskal pripada toj plejadi korifeja, jer je još kao mladić došao do vrhunskih rezultata, koji su trasirali nove puteve razvoja naučnog duha i mogućnosti primjene naučnih dosignuća na mnoge druge oblasti.

Blez Paskal (Blaise Pascal) rođen je 19. juna 1623. godine u Klermon Peranu, u Francuskoj. Bio je treće dijete u porodici Etjena Paskala (1588–1651) i njegove supruge Antoanete Begon, koja je u razmaku od šest godina rodila četvoro djece, od kojih je prvorođena djevojčica umrla veoma rano. Nažalost, i sama Paskalova majka je preminula 1626. kada je, dakle, mališanu bilo svega tri godine, tako da su brigu o njemu preuzeli da vode njegov otac i dvije sestre, starija Žilbert (rođena 1620), i mlađa od Bleza, Žaklin (rođena 1625).


(Nastaviće se)

---