-Piše: Milan Mišić

Najkraći opis prošlonedjeljne loše vijesti iz Berlina glasi da je bila očekivana, ali da je uprkos tome šokantna.
Riječ je, naravno, o objavi njemačke kancelarke Angele Merkel da će u sasvim dogledno vrijeme načiniti dva koraka ka političkoj penziji: prvo će, u decembru, odstupiti sa položaja šefice svoje partije, Hrišćansko -demokratske unije (CDU), dok je svoj sadašnji kancelarski mandat, koji nominalno ističe 2021, proglasila za poslednji.
U to da će na čelu Njemačke biti još tri godine malo ko međutim vjeruje: izgledniji scenario je da će se sadašnja „Velika koalicija” raspasti možda već početkom iduće godine, i da će Njemci biti pozvani na vanredne izbore, poslije kojih, po prvi put od 2005, mandatar neće biti Merkel.
Zasad, u toku je ne samo njemačko, nego i evropsko, globalno, pa i balkansko presabiranje. Poslije 13 godina za kormilom ključne evropske države, premjerava se njen doprinos i gata kako će biti bez nje.
Da njeno vrijeme definitivno ističe nagovijestili su prošlogodišnji izbori za Bundestag, poslije kojih je bilo potrebno šest mjeseci da se sastavi vlada. Ishod tog odmjeravanja pokazao je da kancelarka plaća cijenu svoje odluke da 2015. širom otvori vrata za više od milion migranata sa Bliskog istoka i Afrike, što je doprinijelo jačanju njemačke radikalne desnice i stvorilo uslove da se ona, u vidu „Alternative za Njemačku” (AFD), po prvi put od Drugog svjetskog rata nađe u saveznom i svim pokrajinskim parlamentima.
Kao i drugdje u Evropi i svijetu, i u Njemačkoj je u toku urušavanje političkog centra, koje je skoro dramatično ubrzano poslije prošlomjesečnih izbora u Bavarskoj i Hesenu, na kojima je potvrđeno rapidno osipanje popularnosti i CDU i njenog ljevocentričnog partnera SPD, partije Vilija Branta i Helmuta Kola. U redovima demohrišćana to je bio povod za unutrašnje gunđanje, dok su socijalisti na dnevni red stavili smisao ostanka u koaliciji i jačanje zagovornika ideje da se stranka stabilizuje prelaskom u opoziciju.
Centralna dilema poslije objave povlačenja Angele Merkel je – ko će da je zamijeni? Kandidata, naravno, ima, ali se i ovoga puta potvrđuje da ispod krošnje velikog hrasta ne raste veliko drveće.
Odlazi naime jedan odmjeren, metodičan, praktičan i nadasve pragmatičan i pouzdan političar, koji je umjesto velikim vizijama prednost davao rješavanju današnjih problema, državnik koji je preuzimao odgovornost i za uspjehe i za neuspjehe, pomalo zagonetna ličnost u kojoj nije bilo ni tragova razmetljivosti svojstvene današnjim „ja pa ja” populistima.
Njemačka kancelarka je u minulih 13 godina bila stožer Evrope, kreator njenog konsenzusa (kada je bio moguć), a poslije američkih predsjedničkih izbora 2016. koji su iznjedrili Donalda Trampa proglašavana je i za „lidera slobodnog svijeta”. U Merkelovu se gledalo i poslije velike finansijske krize 2008, i nakon ruskih intervencija u Gruziji i Ukrajini; ona je insistirala na kontroverznom „stezanju kaiša” kao odgovoru na fiskalno urušavanje Grčke i drugih ekonomija sa evropskog juga, a njeni stavovi su presijecali i mnoge balkanske nedoumice.
Nije u svemu uspijevala: fragmentacija evropske politike i raskol u EU koji je donijela migrantska kriza onemogućili su unutrašnju konsolidaciju i reorganizaciju Unije, preduprijedili dalju institucionalizaciju evrozone i spriječili ono što je nama najvažnije: jasnije redefinisanje politike proširenja, na čijem semaforu u Briselu je paljeno čas crveno, čas zeleno svjetlo, da bi najduže opstajalo ono žuto…
Njena politika prema migrantima u kojoj su pokazane najveće evropske vrijednosti - milosrđe, tolerancija i ljudskost, nije međutim prevladala: stvar su u svoje ruke uzeli desni demagozi koji su raspalili vatru ksenofobije, paranoju od islama i na građevini „jedne i cijele” EU bez granica počeli da podižu ograde od bodljikave žice.
Odlazak Merkelove slabi i lokomotivu Berlin-Pariz, koja je dosad, pod zastavom na kojoj je pisalo „više Evrope”, vukla voz sa 26 vagona. Francuski predsjednik možda odlazak njemačkog mašinovođe vidi kao svoju šansu, ali je njegov glavni hendikep što je popularniji u inostranstvu nego kod kuće.
Podrazumijeva se, naravno, da je Merkelova u svakoj prilici vodila računa o njemačkim interesima, koji su pod njenim liderstvom uvijek bili više ekonomski nego geopolitički, ali je, s druge strane, nesporno da su stabilnost njemačke privredne mašine i njemačke investicije omogućile i viši nivo prosperiteta u cijeloj EU.
Iako je svako predviđanje budućnosti uzaludno, ipak se može reći da će i Njemačka i Evropa u post- Merkel eri biti zaokupljenije sobom, na štetu zajedničkih ciljeva EU. Odlazak „muti” (majke) – kad u dogledno vrijeme zaista ode – svakako je gubitak i za Balkan, uprkos tome što se na nekim mjestima raduju zato što njen naslednik ili naslednica neće imati onako efektivni veto na neke ovdašnje ideje za rasplitanje još zamršenih čvorova.
Svaka politika i svaki političar imaju međutim svoj kraj, ali svaki kraj je i novi početak.
(Autor je bivši glavni i odgovorni urednik,, Politike‘‘)