Crna Gora je 2018. godinu okončala kao neslavni evropski lider po broju tužbi podnijetih pred Evropskim sudom za ljudska prava u Strazburu. Prema podacima Kancelarije zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom, od početka 2019. godine do kraja jula te godine, građani su, nakon procesa pred domaćim sudovima, 232 puta presavili tabak i uputili predstavke sudu u Strazburu. Međutim, koliki je ukupan broj podnijetih predstavki u prošloj godini znaće se do kraja januara ove godine, kada bude objaljen godišnji izvještaj Evropskog suda.

Kancelarija zastupnika od osnivanja bilježi i da je sud u Strazburu donio 53 presude, od kojih u svega tri nije utvrđena povreda Evropske konvencije od strane crnogorkog pravosuđa, kao i 60 odluka po osnovu neprihvatljivosti, prijateljskih poravnanja i jednostranih deklaracija. U najvećem broju slučajeva domaći sudovi su kršili član 6 Evropske konvencije, odnosno pravo na pravično suđenje. To je građane Crne Gore do sada koštalo 1.278.067,34 eura (uključujući i iznose izvršenja presuda nacionalnih sudova), od čega je u prošloj godini iz budžeta po tom osnovu isplaćeno 15.000 eura.

Ovaj tekst je nastao u okviru projekta „Podrška EU integraciji u okviru pregovaračkih poglavlja 23 i 24“, koji je podržan od Fonda „Braća Rokfeler“. Stavovi izneseni u ovom tekstu ne moraju odražavati mišljenje donatora koji je podržao projekat.

Sudeći prema podacima koji su nas smjestili u vrh ljestvice suda u Strazburu, ne čudi što građani Crne Gore taj sud doživljavaju kao najefikasniji postojeći sistem zaštite. Da presude ne bi ostale mrtvo slovo na papiru, postoji i mehanizam za njihovo izvršenje. Najveći broj presuda (95 odsto) koje je Evropski sud donio protiv Crne Gore izvršen je.

Zastupnica Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava Valentina Pavličić navodi da, i pored činjenice da je riječ o velikom broju predstavki u odnosu na broj stanovnika, između 80 i 90 odsto bude odbačeno u inicijalnoj fazi ispitivanja od strane Evropskog suda.

– Relevantan pokazatelj može biti samo broj donijetih presuda u kojima je utvrđena povreda Konvencije, u kom dijelu Crna Gora ima pozitivne rezultate i na osnovu kojih se može istaći da naša država nema sistemski problem kršenja Konvencije u bilo kom aspektu – tvrdi Pavličićeva.

U 2019. godini Evropski sud za ljudska prava u Strazburu je do decembra donio tri presude (Šaranović protiv Crne Gore, Bigović protiv Crne Gore i KIPS d.o.o. i Drekalović protiv Crne Gore) i dvije odluke u odnosu na Crnu Goru (Puhalo protiv Crne Gore i Dragović protiv Crne Gore).

– U presudi Šaranović, prihvatajući argumentaciju zastupnika, Evropski sud je predstavku u dijelu proglasio očigledno neosnovanom, a u dijelu i preuranjenom. Evropski sud je u dijelu utvrdio povredu prava na slobodu i sigurnost iz Konvencije. Po istom principu, u presudi Bigović, predstavka je u dijelu proglašena očigledno neosnovanom, dok je u dijelu medicinske njege u zatvoru Evropski sud našao da nije bilo povrede Konvencije, dok je u dijelu uslova u pritvoru za određeni period utvrdio povredu. I u ovoj presudi je utvrđena povreda Konvencije. Konačno, u presudi KIPS d.o.o. i Drekalović, Evropski sud je odlučio o pravičnom zadovoljenju podnosioca predstavke. Ova presuda još uvijek nije pravosnažna – rekla je Pavličićeva.

Na pitanje kako se Crna Gora nosi s činjenicom da će kompaniji KIPS na račun izgubljenog spora pred strazburškim sudom morati da isplati preko 4,5 miliona eura, Pavličićeva je kazala da je taj iznos značajan, naročito u poređenju sa dosadašnjim iznosima koji su isplaćeni po osnovu presuda ili odluka Evropskog suda, uz napomenu da će Crna Gora i ovu presudu izvršiti u propisanom roku, a u skladu sa međunarodno-pravnim obavezama.

Pravni zastupnik kompanije KIPS Predrag Savić kazao nam je da je posrijedi „živ“ predmet koji, prema pravilima suda, ne smije da komentariše. Upitan da li je pojedincima i kompanijama u Crnoj Gori koji su na meti pojedinaca na vlasti ili njihove politike pravda pred domaćim sudovima zapravo nedostižna, Savić je kazao da prva presuda u korist komapnije KIPS to i dokazuje.

– Samo zahvaljući nevjerovatnim menadžerskim sposobnostima vlasnika, kompanija i dalje posluje uspješno u nevjerovatno teškim okolnostima i preživljava štetne posledice nastale dejstvom sudskih nepravdi. Neko ko puni crnogorski budžet zaslužio je barem da pred sudovima ima ravnopravan tretman sa drugima i da ga ne dovode permanentno u podređen položaj – rekao je Savić.

Milica Đokđurić

---

Za 10 godina 2.537 tužbi
Broj podnijetih predstavki protiv Crne Gore varira iz godine u godinu i u odnosu na 2006. godinu, kada je ih je bilo svega 13, u 2018. godini taj broj je skočio na 318. Prema podacima Sekretarijata Evropskog suda, od maja 2009. godine, kada je osnovana Kancelarija zastupnika, zaključno sa 31. decembrom 2018. godine, protiv Crne Gore je podnijeto 2.537 predstavki.

Iz Kancelarije zastupnika navode da je jedan od faktora koji dovodi do povećanja broja podnijetih predstavki nepoznavanje postupka pred Evropskim sudom, s obzirom na to da se taj sud, kako navodi Pavličićeva, često posmatra kao sud „četvrte instance“.

S druge strane, advokat Predrag Savić smatra da bi uzrok velikog broja predstavki protiv Crne Gore pred Evropskim sudom trebalo tražiti u, kako navodi, aktuelnim problemima crnogorskog pravosuđa i države, ali i u crnogorskoj tradiciji prema kojoj se Crnogorci bore „do posljednjeg daha“.

– Negdje sam pročitao da su stari Grci i stara Crna Gora sa Brdima jedini uvijek pravdu staljali iznad svega, u središte života. U pravdi su otkrili najviše mjerilo ljudske ostvarenosti. Crnogorsko shvatanje čojstva i junaštva, slobode i pravde su pozitivni moralni principi, koji, gledano iz današnjeg modernog ugla, mogu dovesti i do sklonosti ka istjerivanju pravde i parničenju – kazao je Savić.