-PRIREDIO:Miladin VELjKOVIĆ

U nekoliko redakcijskih tekstova javnosti Albanije je skretana pažnja na antialbansko i šovinističko djelovanje jugoslovenskih vlasti na Kosovu. Takva praksa se nastavila i u narednih nekoliko godina, uz neprestane optužbe na račun jugoslovenskih vlasti za denacionalizaciju i albanskog stanovništva u Jugoslaviji i sistematski teror nad njim. Takvim postupkom se želio postići dvostruki efekat. Redakcijskim tekstovima koji su sasvim jasno bili inspirisani od strane samih vrhova partije i vlade, željelo se stvoriti uvjerenje da je briga o Albancima u Jugoslaviji stvar opšteg nacionalnog osjećanja, a potezanjem pitanja na stranicama najuticajnijih listova, naglašavala se važnost i osjetljivost čitavog problema. Očigledno, i učestali granični incidenti i ubacivanje više diverzantskih grupa na jugoslovensku teritoriju, koji su intenzivirani tokom 1949. imali su za cilj, između ostalog, i podsticanje otpora lokalnih Albanaca prema jugoslovenskim vlastima.
Poseban povod za intenziviranje albanskog pitanja u Jugoslaviji i pokretanje nove lavine optužbi, bio je slučaj albanskog sekretara poslanastva u Beogradu Rize Hodže, koga je jugoslovenska vlada protjerala zbog obavještajnog i subverzivnog rada na jugoslovenskoj teritoriji. Na sudskom procesu u Skoplju januara 1950, osuđeni su Albanci koje je vrbovao za saradnju sa albanskom obavještajnom službom. Albanska vlada je nastojala da Hodžin slučaj i proces u Skoplju, direktno poveže s navodnom antialbanskom politikom jugoslovenske vlade i optuži je za teror i zastrašivanje albanskog naroda Kosova, za koji je naglašeno da je „željan slobode”. Navedeno je i da je riječ o pokušaju navodnog prikrivanja jugoslovenskog terorističkog djelovanja prema Albaniji. U tom smislu, albansko ministarstvo inostranih poslova je uputilo posebnu protestnu notu jugoslovenskoj vladi. Albanska vlada je nastojala da i taj proces, kao i svaki događaj u kome se mogao iskonstruisati bilo kakav povod ili namjera, iskoristi za novo pokretanje pitanja statusa oblasti većinski naseljenih albanskim življem. Zbog uvredljivog i iskonstruisanog sadržaja, pomoćnik jugoslovenskog ministra inostranih poslova je naložio Poslanstvu u Tirani da tu notu vrati albanskom ministarstvu. Savremena albanska istoriografija, umnogome je odbacila i negirala propagandna istupanja albanske vlade, o lošem položaju albanske nacionalne manjine u Jugoslaviji u doba sukoba između Jugoslavije i zemalja Informbiroa.
Iako je sovjetskoj strani u godinama sukoba sa Jugoslavijom odgovaralo albansko otvaranje pitanja položaja Albanaca u Jugoslaviji, u kasnijim fazama sukoba sovjetski predstavnici su nastojali da obuzdaju takve albanske težnje. Prema izvorima sovjetskog porijekla, nedvosmisleno se može zaključiti da je sovjetska strana zazirala od eventualnog priključenja jugoslovenskih teritorija, koje su većinski bile nastanjene albanskim stanovništvom, Albaniji. U razgovoru sa sovjetskim ambasadorom u Tirani Levičkinom, 19. februara 1953. Enver Hodža je upoznao sovjetsku stranu s propagandnom brošurom o položaju albanske manjine u Jugoslaviji, koju su za rasturanje među Albancima na jugoslovenskoj teritoriji, pripremile albanske specijalizovane službe. Naveo je da su na 26 strana manjeg formata, pripremili brošuru o kosovskom problemu, istoriji srpske kolonizatorske politike na Kosovu i Metohiji, nacionalnooslobodilačkoj borbi albanskog naroda, navodnom ubistvu oko 70 hiljada albanskih patriota tokom tokom Drugog svjetskog rata, navodnoj podrivačkoj djelatnosti „Titove klike”, kao i o svojim ocjenama posledica Titove ugnjetačke politike na Kosovu i Metohiji. Kazao je da su time htjeli da Albance u Jugoslaviji, podstaknu na zajedničku borbu sa ostalim Jugoslovenima protiv Tita i režima u Jugoslaviji koji je on personifikovao. Brošura je sadržala i optužbe na račun jugoslovenskog režima, da navodno Albancima oduzima zemlju i daje je na korišćenje Srbima i Crnogorcima. Hodža je s neskrivenim žarom i egzaltacijom, kako je primijetio sovjetski ambasador, govorio i o pravu albanskog naroda na samoopredjeljenje i otcjepljenje. Levičkin mu je savjetovao opreznost pri objavljivanju takve brošure, i time mu diskretno stavio do znanja, da sovjetska strana neće tolerisati prevelika istupanja na tom planu. Svakako, Hodžine optužbe su bile više nego neistinite. U praksi se na Kosovu i Metohiji, dešavalo upravo suprotno. Zabranom povratka srpskih i crnogorskih kolonista, koji su tokom rata napustili prostor Kosova i Metohije, Albancima je dijeljena zemlja koju su ranije koristili Srbi i Crnogorci. Sovjeti, koji su Albancima pružali samo verbalnu podršku u pogledu zahtjeva za teritorijalnim proširenjem na račun jugoslovenskih teritorija, zapostavljali su i takvu podršku, pripremajući se za normalizaciju odnosa sa Jugoslavijom, postepeno trudeći se da to pitanje neutrališu iz svakodnevnih kontakata sa albanskim državnim i partijskim funkcionera. Sovjetska diplomatija je sredinom 1954. konstatovala, da je njena akcija urodila plodom, i da je sa albanske strane gotovo prestalo ranije stalno pominjanje albanskog problema u Jugoslaviji, i korišćenje tog pitanja za iznošenje stalnih kritika i optužbi na račun jugoslovenskog partijskog i državnog vođstva.(NASTAVIĆE SE)