-Piše: dr Radoslav T. Stanišić, filmski i TV reditelj

Igor Pretnar rođen je 1924 godine u Ljubljani. Pozorišnu akademiju završio je u Ljubljani, a Visoku filmsku školu pohađao je u Moskvi. Jedno kratko vrijeme bio je učenik slavnog Sergeja Ejzenštajna. Uporedo sa radom na filmu uspješno je razvijao i svoju plodnu aktivnost u teatru kao rukovodilac, reditelj i pedagog. U slovenačkoj i jugoslovenskoj kulturnoj javnosti uživa ugled izuzetnog poznavaoca filmske i pozorišne umjetnosti. Imao je uticaja u sredinama gdje je radio kao začetnik i pokretač mnogih planova u borbi protiv konformizma u stvaralaštvu. Smrt ga je zadesila 1978 godine u Ljubljani i tako prekinula jedan plodan i mnogostruk život pravog umjetnika. Svojom pričom u ominibusu „Na valovima Mure” Igor Pretnar je nagovijestio talenat kroz nastojanje da bude u izrazu što plastičniji i ubjedljiviji. Veoma brzo je svoja rediteljska htijenja približio mogućnostima filmske slike. „Pet minuta raja” je jugoslavenski crno-bijeli ratni film snimljen 1959. u režiji Igora Pretnara.
Radnja se događa u nacističkoj Njemačkoj za vrijeme Drugog svjetskog rata, a protagonisti su dva zatvorenika koncentracionog logora koje vlasti, ne želeći da riskiraju živote svojih ljudi, šalju da demontiraju neeksplodirane bombe nakon savezničkog bombardovanja, a pri čemu oni počinju uživati u kratkim trenucima slobode od svojih mučitelja.
U filmu „Pet minuta raja” Igor Pretnar ispoljio je daleko sigurniji, inventivniji i određeniji izraz – za Lucijana i Štefana, zatočenike iz Nebeskog odreda, ulazak u kuću njemačkog generala, gdje treba demontirati jednu zaostalu avionsku bombu, predstavlja trenutak u kome se cio život iskazuje kao apsurd. Saznanje da je bombu nemoguće demontirati konfrontira ih sa smrću, a od odnosa sa predmetima, reditelj gradi stanje svijesti u kome akteri otkrivaju sebe. Sva ta prošlost, pa i sasvim jasna budućnost izmiješani su i poistovjećeni sa prizorima u kojima se zatvorenici predaju uživanju u radnjama koje su za njih već odavno izgubile svako značenje. Pretnar tako dolazi sve više do izražaja, ima scena u kojima potpuno iščezava ukočenost i spoljni okvir napetosti. Kadrovi dobijaju dublji smisao i formi obezbjeđuju značenje koje se često izdiže iznad ovako uslovljene situacije. Lucijan i Štefan su, po svemu sudeći, ljudi našeg podneblja, ali ih nije potrebno detaljnije opisivati.
Dovoljno je da su to dva različita temperamenta – jedan impulsivniji i osjećajniji, drugi smireniji i ciničniji, pa sve drugo za film gubi osnovnu važnost. Obojica su dovedena iz logora i pokrenuta sa poslova oko spaljivanja leševa i svakodnevnog druženja sa smrću. To spaljivanje drugih postala je njihova realnost kojoj bi i sami prije ili poslije pripali.
U tom krugu ljudsko biće je u svemu definisano i čini se da svaki kadar sadrži to konačno uvjerenje. Tu je još jedino moguća psihološka analiza odnosa prema smrti i Pretnar se, u scenama koje zatim slijede, time najviše i bavi. Prostrana generalska vila stvara privid – oko kuće su stražari, a unutra, zaustavljena na stepeništu, nalazi se velika neeksplodirana bomba.
(Nastaviće se)