Knjiga Venisamina Šalaginova „Suđenje ruskom generalu Andriji Bakiću” ima dva dijela: prvi, intervju sa Mihailom Andrejevičem Guskovom, članom Vrhovnog vojnog tribunala, koji je sudio bijelom generalu Bakiću i njegovom štabu u Novonikolajevsku 1922. godine, datom 1972. godine, tačno 50 godina poslije suđenja. Drugi dio je tok suđenja, uz komentare autora knjige, za koje se može reći da odražavaju shvatanja u vremenu suđenja, vremenu koje je bilo opterećeno slavom pobjede nad „reakcijom” kako je označavana pobuna bijelih generala. Oni, generali, su po Sibiru i Mongoliji ratovali od 1917. pa sve do sredine 1922. godine, s namjerom da slome sovjetsku vlast i povrate Romanove, vremenu koje nije moglo niti je smjelo biti pogodno za donošenje objektivnih istorijskih sudova o tim zbivanjima. U svakom slučaju, na suđenju bez državnog tužioca i bez profesionalnih i nezavisnih sudija, vođu bijelih generala general lajtanta Andriju Bakića i članove njegovog štaba, trebalo je ocrniti u svemu: politički, vojno, državno i kroz privatni život, kako bi se opravdale smrtne kazne, koje su unaprijed bile donijete.
Priređivači su uvjereni da će čitaoci uočiti značajne razlike u ocjenama koje se o Andriji daju u Intervjuu, od onih koje su iznošene tokom „suđenja”, te da Guskov ističe kako je „optužnica bila više optužnica Orenburškom korpusu, kojim je Andrija komandovao, nego okrivljivanje pojedinaca”, te da „sakupljeni činjenički dokazni materijali nijesu u potpunosti bili sa njihovom logikom”. U tom smislu teško je povjerovati da je Andrija bio „neuk i politički i vojno neobrazovan”, ako se zna da je postao general lajtant, da je komandovao Orenburškim korpusom koji je u svom sastavu imao i do 10.000 boraca, da je bio komandant sjeverne armijske grupe, da je 3. marta 1921. godine izdao naredbu „podčinjena mi vojska, kao vojska Sveruske vlade, na čelu sa admiralom Kolčakom, vlade koja više ne postoji, može biti podređena samo meni”, da je ta vojska oko pet godina pružala snažan otpor Crvenoj armiji i da je potresala šest gubernija: Novonikolajevsku, Altajsku, Omsku, Tomsku, Jenisejsku i Irkutsku; da je bio na čelu ruskih bijelih generala od kojih su većina poticali iz starih i uglednih plemićkih porodica Rusije i nosili titule barona, da baš on komanduje po Sibiru i Mongoliji čije su terene ti generali od njega bolje poznavali; njega koji je došao iz daleke Crne Gore iz njenih Vasojevića i malog sela Zabrđa kod Andrijevice; da se u toku vođenja ratnih operacija dopisivao, ili pregovarao, sa mongolskim carem, sa ruskim knezovima, sa gubernatorima (neke od njih on je postavljao), sa kineskim generalima, svojom suprugom i drugima; da se na suđenju izjašnjavao kao slovenofil, da je u toku procesa tumačio odnose između velikih sila, da je bio učesnik izrade Programa povratka u Rusiju, itd.
Priređivači, takođe, vjeruju da će, poslije objavljivanja ove knjige, te i ranije objavljivanih tekstova, biti rasvijetljene mnoge dileme, a naročito: biografski podaci, kao što su: godina rođenja, školovanje u Srbiji i Rusiji, vojno napredovanje, učešće u ratovima, da li je živio u Vladivostoku, jer se predanje o tim pitanjima bitno razlikuje od optužbi iznijetih tokom suđenja, a samim tim i u ovoj knjizi; da li je bavljenje vojnom intendaturom bilo u funkciji vojske ili njegovog ličnog bogaćenja; zašto su ga njegovi bijeli generali oslovljavali sa „ekselencijo” i kako to da se on, navodno, zanosio ili se zaista zanosio da će „na čelu Carske ruske vojske kao njen komandant ili car trijumfalno na bijelom konju umarširati u Petrograd”; koja je odlikovanja imao i ko mu ih je dodjeljivao; koliko su validne činjenice koje su na suđenju za njega iznosili sitni špijuni i doušnici; šta je u jugoslovenskoj vojnoj štampi pisalo o Andriji u periodu 1920–1922. godine; šta se govorilo o njemu prilikom parastosa objavljenog u Zabrđu i Andrijevici kada se čulo da je poginuo, a šta na slavlju poslije mjesec dana kada je stigla vijest da je živ i da se junački probio iz obruča (predanja o tome još uvijek su svježa); kakva je bila sudbina njegove porodice: supruge, kćerke i dva sina, i drugo.
O ratovanju Crvene armije sa bijelim generalima po Sibiru i Mongoliji tih godina opširno je pisala ruska, mongolska, kineska, japanska štampa; da postoje tomovi (oko 20) pripremljenih materijala za „suđenje”; da ima objavljenih memoarskih djela o tim događajima; da ima više napisa u ruskim časopisima; da je kod njegovih potomaka još uvijek predanje svježe i slično, te da će istoričari bliže rasvijetliti sve te dileme i ratom objektivnu sliku o njegovoj ulozi u Rusiji i naročito u tragičnim zbivanjima koji su je potresali na kraju druge decenije XX vijeka.
Andrija Stefanov Bakić je rođen 1877. godine, u Zabrđu, kod Andrijevice. Školovao se u Andrijevici, Beranama i Odesi u koju je došao posredstvom Mitra Bakića, opunomoćenog ministra Crne Gore u Carigradu.
Poslije svršetka te škole nije napredovao u vojnoj službi, radio je, jedno vrijeme, u vojnoj kancelariji, odnosno na poslovima vojne intendanture. Godine 1913. podnio je ostavku radi samostalnog bavljenja trgovačkim poslovima. Kada je počeo Prvi svjetski rat, vratio se u vojnu službu i brzo postao komandant bataljona. Isticao se hrabrošću i vojnim vještinama, i dobio više ruskih odlikovanja. Za vrijeme Oktobarske revolucije, 1917. godine, prešao je na stranu bjelogardejaca. Kozački general Bjelov ga je, 16. februara 1919. godine, unaprijedio u čin general-majora. Godine 1921. dobio je čin generala-lajtanta. Komandovao je IV orenburškim armijskim korpusom, u čijem je sastavu bilo oko 6.000 vojnika. Pružao je žilav otpor crvenoarmijcima nekoliko godina u Srednjoj Aziji i Mongoliji, gdje je 25. oktobra 1921. godine zarobljen. Suđeno mu je, sa još 16 bijelih generala i drugih oficira Carske ruske vojske, u prvoj polovini januara 1922. godine, od strane revolucionarne vlasti Sovjetske Rusije, koja ga je osudila na smrt.
U tekstu o suđenju generalu Carske ruske vojske Andriji Bakiću, objavljenom u Rusiji pod naslovom „Posljednji bijeli generali” (Povodom suđenja bijelom generalu Andriji Bakiću i njegovom štabu u Novonikelajevsku), govori se o Andriji Bakiću kao izuzetnoj ličnosti koja se vinula do generala u Carskoj ruskoj vojsci, u vrijeme vladavine Nikolaja Romanova. Presuda govori o generalu Bakiću koji je pružao otpor Sovjetskoj vlasti štiteći carsku krunu Rusije i Romanovih. (Nastaviće se)
Preveo i priredio: Slavko Šćepanović