-Piše: Čedomir Antić

Zastava je opšti, ujedinjujući nacionalni simbol. Sa zastavom se živi, za nju se mre. Nju ne nameću – nju dokazuje vrijeme. Baš kao i druga dva velika simbola nacije – grb i himnu - nju ne stvaraju pojedinici, već pokoljenja u vremenu.

Zbog zastave su Burboni, jedna od najslavnijih evropskih dinastija, izgubili presto. Poslije osamdeset godina previranja započetih francuskom revolucijom, dinastija je prihvatila tekovine slobode, jednakosti i bratstva, a narod je većinski želio restauraciju monarhije. Konačno, uprkos tome što su prva dvojica prdsjednika Treće republike bili monarhisti (!), skupštinska većina i pretendent na presto vojvoda od Šambora svadili su se oko zastave. Nesuđeni kralj nije htio da prihvati trobojku. Tako je najslavnija svjetska republika – u to vrijeme zemlja bez velikih republikanaca – nastala voljom jednog vojvode koga je Klemanso kasnije u šali nazvao „francuskim Vašingtonom“. Ako neko želi da stvori naciju, on u uslovima opšte pismenosti i makar formalne ustavne demokratije, mora djelovati kao pomiritelj i ujedinitelj. Tako je Abraham Linkoln, poslije četvorogodišnjeg rata u kom je poginulo milion ljudi, čija je krivica nesumnjivo na segregacionističkom i na ropskom radu utemeljenom američkom Jugu, prilikom prvog javnog zbora lično prvi zapjevao „Diksilend”, neslužbenu himnu Konfederacije.

Zastava Srbije i srpskog naroda najstarija je zastava Južnih Slovena. Razvijena davne 1838. godine, slovom drugog najstarijeg balkanskog ustava. Tako je i Crna Gora mogla da se podiči time da je prva dobila zastavu. Nije ružno za jednu državu da u svojoj tradiciji sadrži elemente nacija iz kojih je potekla ili kultura i ideologija koje su joj važne. Zar nije tako sa zastavama SAD, Kanade, Velike Britanije, Ruske Federacije, Kine, Srbije... Crna Gora je u 18. i 19. vijeku dobila sopstvene državne tradicije, dinastiju, njen grb, zastavu. Vjekovna borba za odbranu vjere i Kosovskog zavjeta dala je značaj barjaku koji je na sebi imao krst. Ipak, prethodni dani, hiljade srpskih trobojki razvijenih širom Crne Gore, pokazuju da decenije progona nisu bile dovoljne. Kao prekrečene freske sa zida crkve u Pekićevom romanu „Vrijeme čuda”, zaviorile su nebom Crne Gore zastave koje ne simbolizuju samo srpstvo, ni crnogorstvo, ni Nemanjiće (čije su boje bile plava i crvena), ni slovenstvo, već i one velike ideale koje je podstakla trobojka Francuske revolucije.

Muktorpna je bila istorija jedine crnogorske zastave prije 21. vijeka i Đukanovićeve apostaze od demokratije, pravde i ljudskosti. U Prvom svjetskom ratu niti jedna pukovska zastava srpske vojske nije zarobljena, za razliku od sudbine jugoslovenske zastave kraljevske vojske iz 1941. godine. Komunističke vlasti su ukinule tradicionalni grb, izbrisale orla Nemanjića i krunu, ukolonili krst sa štita na kome su oscila (koja ne simbolizuju slovo „S“, već prvo slobo grčke riječi „vasilevs“ što se odnosi na „cara svih careva“ Isusa Hrista). Onda su takav štit stavili u vijenac i ispod crvene petokrake zvijezde. Milošević je jedva pristao da vrati trobojku bez ideoloških obilježja. Grb nije prihvatao nikako. Do 2003. smo zato imali stari grb, a njegov predlog je bio da grb sa oscilima dobije krst u vidu sasvim izvanredno tanke linije. Konačno, vraćeni su istorijski narodni i državni simboli. Pokazala se kao tačna misao Stojana Novakovića, velikog naučnika i državnika, da spojeni narodni i državni grb iz 1882. (orla i štit sa krstom i oscilima) više niko neće razdvojiti ni narušiti. U AP Vojvodini su komunisti pokušali da nametnu narodu nekakvu zastavu sa zelenom prugom ili, nedavno, sa simbolima Evropske unije. Uprkos zakonu i stranačkim centralama u Beogradu i Novom Sadu, veliki broj opština nikada nije razvio tu zastavu. Danas je simbol autonomije srpska narodna zastava. U Republici Srpskoj zastava je „preživjela“ Ustavni sud u kome većinu imaju stranci i Bošnjaci. Moja baba se sjećala kako je 1941. godine, kada su albanski fašisti na ulicama Prištine u masi tukli srpski narod, jedan sveštenik smireno prihvatajući sudbinu, pokazao u nebo gdje su boje u oblacima bile raspoređene kao u staroj zastavi kraljevina Crne Gore i Srbije.

Prošlog četvrtka penjao sam se Višnjićevom ulicom u samom centru Beograda. Dvojica dječaka, po mojoj procjeni nešto mlađa od osamnaest godina mirno su na zidu zgrade slikala srpsku trobojku. Policija je javila da je u znak solidarnosti sa progonjenom većinskom i demokratskom Crnom Gorom širom Srbije naslikano 397 takvih murala. Dugo sam pokušavao da im dam novac „za farbu“ (sendvič, sok, kolače...), ali oni su sa prezirom odbili. Kao da i sama pohvala umanjuje njihove motive.

(Autor je istoričar i predsjednik Naprednog kluba)

---