Povod za ovaj prilog je odnos opštinskih vlasti prema spomen-bisti Stanka Dragojevića-ujedinitelja i komunističkog tribuna, koju su gradske vlasti, u vrijeme kad je upravljao gradom Slavoljub Stijepović, premjestile sa mjesta gdje je decenijama bila, (kod Fonda PIO i stadiona FK Budućnosti),sa obećanjem da će biti postavljena u Njegoševom parku, preko puta ulice (sada bulevar), koji nosi njegovo ime. Koliko je poznato spomen-bista je smještena u depou (frac. riječ koja zači spremište, skladište, ostavu), grada Podgorice – čeka se odluka nadležnih da se dato obećanje ispuni i nađe odgovarajuće mjesto za njeno postavljanje. Očigledno da je opštinska vlast pobrkala red poteza - prenijeli su bistu, odnijeli je u depo, a tek treba da nađu mjesto gdje će biti postavljena.
Stanko Dragojević, veliki borac protiv tiranije Nikole I Petrovića i diktature novostvorene države SHS, odnosno Kraljevine Jugoslavije, nije zaslužio da mu bista, makar i jedan dan, bude „utamničena” u gradskim skladištima – odavno je zaslužio svoje mjesto u novijoj istoriji Crne Gore. Poslijeratna socijalistička vlast mu se odužila: titogradskom kulturno-umjetničkom društvu dato je ime ime Stanka Dragojevića, (poznato po svojim ostvarenjima u SFRJ, Evropi pa i širom svijeta), i njegovim imenom nazvana je i ulica (sada bulevar) s lijeve strane Morače, od Gimnazije „Slobodan Škerović” do mosta Blaža Jovanovića.
Vatreni omladinac - ujedinitelj
Istoričari, pisci, publicisti i političari u vrjeme socijalizma nijesu pominjali Dragojevićevu pripadnost ujediniteljima, bjelašima i njegovu ulogu koju je imao u odbrani Cetinja u vrijeme tzv. božićne pobune. Pretpostavljam: ovaj „grijeh” nije mu „oprostio” ni vodeći crnogorski istoričar akademik Dimitrije Dimo Vujović - u monografiji „Cetinje 1482- 1982” (Cetinje 1994.), u radu „Politički život u Cetinju i njegovoj okolini 1918- 1941”,nijednom riječju nije pomenuo Stanka Dragojevića!
U „Ujediniteljima Crne Gore i Srbije” Jovan Ćetković među vođama omladine koja je hitala u pomoć svojim opkoljenim drugovima na Cetinju od strane zelenaša, pominje i Stanka Dragojevića, vatrenog omladinca i njegov razgovor sa serdarom Jokom Jovićevićem.
„Kada smo stigli na han u Drušićima”, piše autor „Ujedinitelja”, nijesmo dugo čekali... dok se iz njihovog ustaškog logora odnekud pojavio serdar Joko Jovićević sa 5-6 oružanih ustaša-seljaka. Zvaničan i gord serdar Jovićević čim uđe u han odmjeri nas nekako mrko pogledom, pa će se odjednom obratiti Stanku Dragojeviću, vatrenom omladincu, koji je rodom iz ovog kraja:
– Čini mi se mladiću, da tebe odnekud poznajem - či´ bi ti ono?
– Prošla su, serdare, vremena da se na tako serdarska pitanja mora odgovarat odgovori Dragojević. Serdar odmahnu rukom i udalji se. (Ćetković, 1940:361.)
Serdar Jovićević pripada glavarskom sloju crnogorskog društva, odan je kralju Nikoli i ne shvata da su prošla „serdarska vremena”, da mu se na njih mora odgovarati. Dragojević je oličenje dosljednih i beskompromisnih boraca protiv kraljeve višedecenijske despotije - u brk je skresao serdaru da su prošla njegova vremena, kada su protiv Omladine i pripadnika Narodne stranke „radili mokri konopci, čizme i kundaci, čupani nosevi i brkovi i vrijeđani očevi i djedovi”. (M. Đilas)
Ćetković, kao pripadnik lijevo orijentisanih zemljoradnika, u klasnom i socijalnom pogledu je blizak Dragojeviću, pa je i list „Glas naroda”, koji je on uređivao, (izlazio je u Nikšiću 1927-1929), pisao o revolucionarnom djelovanju Stanka Dragojevića.
Režim je 1927. godine onemogućio dva zbora Saveza radnika i seljaka u Podgorici na kojima su trebali da govore Ćetković i Dragojević.
Da se ljudska stremljenja i ideali ne poklapaju, i da ne leže u istoj ravni, gorku istinu staru koliko i Platon, iskusili su obojica ujedinitelja, i Ćetković i Dragojević – tiraniju kralja Nikole, nakon ujedinjenja, smijenila je diktatura novostvorene države SHS. Borci za socijalnu pravdu, slobodu i jednakost, a takav je bio Stanko Dragojević, i u tom društvu novih tlačitelja, društvu bogataša-kapitalista i sirotinje (radnika i seljaka) nastavljaju sa otporom i borbom protiv klasnog neprijatelja.
Istaknuti komunistički tribun
Dr Perko Vojinović u radu „Politička i nacionalna misao crnogorske inteligencije (1918-1941”) koji je objavljen 1989. godine, navodi kraće biografske podatke iz života i revolucionarnog djelovanja Stanka Dragojevića – pripadnika napredne crnogorske inteligencije koja je bila nosilac ideja o slobodi, istini i socijalnoj pravdi.
„Rođen je 1893. u Drušićima, kod Rijeke Crnojevića, a umro u Dubrovniku 1933. godine. Gimnaziju je učio u Podgorici, gdje se pridružio revolucionarnom pokretu, pa je zbog učešća u štrajku đaka istjeran iz podgoričke gimnazije, bez prava upisa na teritoriji Crne Gore. Gimnazijsko školovanje je nastavio u Sremskim Karlovcima i Jagodini, a studirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu. Poslije učešća u balkanskom ratu vratio se u Srbiju, dok je za vrijeme austrougarske okupacije radio u Podgorici na okupljanju rodoljubivih i naprednih snaga. Pripadao je ujediniteljskom pokretu. Kada je donešena Obznana, kojom je zabranjen rad Komunističke partije, kao student prava, hapšen je i protjeran iz Beograda. Od 1925. godine radio je kao službenik ispostave Okružnog ureda za osiguranje radnika u Podgorici i Dubrovniku. Stanko Dragojević je jedan od istaknutih organizatora KPJ u Crnoj Gori. Bio je organizacioni sekretar njenog prvog Oblasnog odbora, od 1924 do marta 1925. godine politički sekretar Pokrajinskog komiteta, a do 1929. godine član Sekretarijata Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru. U vrijeme šestojanuarske diktature 1929. godine je uhapšen i izveden pred sud”.
Dr Čedomir Pejović u knjizi „KPJ u Crnoj Gori 1919 – 1941 „ (CID, Podgorica 1999.) detaljno je obradio revolucionarni rad Stanka Dragojevića, njegov doprinos formiranju partijskih organizacija, širenju komunističkih ideja među omlladinom,radnicima i seljacima. Iz njegovog bogatog političkog i partijskog rada izdvajam
Oblasnu konferenciju, održanu u Podgorici 24. februara 1924. godine, na kojoj su prisustvovali delegati iz svih partijskih organizacija i njome je rukovodio Dragojević, jer Jovan Tomašević, osnivač KPJ u Crnoj Gori, zbog teške bolesti nije mogao da predsjedava ovom partijskom skupu kojem pripada značajno mjesto u životu i radu KPJ u Crnoj Gori. Na kraju rada Konferencija je izabrala novo Oblasno (Pokrajinsko) rukovodstvo na čelu sa Stankom Dragojevićem kao sekretarom.
O popularnosti ovog istaknutog revolucionara, ne samo kod članovima KPJ, već i među omladinom, radnicima i seljacima govore i demonstaracije i protesti protiv režima na Cetinju prilikom prenošenja njegovih posmrtnih ostataka iz Dubrovnika za Podgoricu.
Šta reći o ovom velikom borcu za prava obespravljenih iz ugla današnjeg (ne)vremena?
Kada bi kojim čudom prirode mogao Dragojević da ustane iz mrtvih, vidio bi da je ona kraljevsko-glavarska Crna Gora ponovo oživjela - opet gospodar gospodari, opet neki novi glavari uzeše sve što se moglo uzeti, opet bogataši i sirotinja, opet beznađe i patnja za većinu naroda, opet duboke podjele i raskoli, opet mržnja i međusobna ćeranja, opet poremećeni odnosi sa Srbijom i povampireni drljevićevsko-štedimlijski separatistički fundamentalizam.
Borivoje Ćetković
)){kind=small}
