-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Na mjesto bračnog para Tirol došao je iz „Cesarije” Josif Šlezinger, rodom iz Sombora, prvi školovani muzičar u Srbiji, čovjek o čijoj se prošlosti malo znalo, jedino da je prije dolaska u Šabac bio u Novom Sadu kapelnik novosadske građanske garde. Kasnije će se proslaviti kao osnivač prvog vojnog orkestra u Srbiji i prvog orkestra u Srbiji uopšte. Sporedna je bila činjenica da je i on bio Jevrejin.

Krajem novembra (25) iste godine (1829) Tomanija je rodila sina Miloša. Knez Miloš je momku koji mu je 29. novembra donio vijest o tome, oduševljen, dao za muštuluk 200 groša! Bio je šire ruke nego pri rođenju svog unuka, Prekinog sina, kada je glasonošu darivao sa svega 45 groša. Njegovo srce bilo je posebno ispunjeno radošću i zbog toga što je dijete dobilo njegovo ime. U Šapcu je priređeno veliko slavlje i višednevna gozba. Prisustvovali su gosti iz cijelog kraja, i zvani i nezvani. Stigla je i kneginja Ljubica sa sinovima Milanom i Mihailom – da čestita djeveru koga je izuzetno voljela i iz mološte ga zvala Jagom. Knez joj je spremio čak 2.000 groša za troškove i darove. Tada je sa stare šabačke crkve, u kojoj je obavljeno krštenje, prvi put u oslobođenoj Srbiji, umjesto klepala, odjeknulo zvono, jer to pravo nije bilo priznato Srbima sve do zvaničnog proglašenja Kneževine Srbije, 1830. godine, odnosno do Drugog hatišerifa. Jevrem se za to preuranjenje pravdao pred Turcima izuzetnim povodom. Slavlje je trajalo čitavih osam dana, a u okviru njega galantni Jevrem je priredio i velike konjičke trke u Šapcu, prve zvanične u Srbiji, na opštu radost svojih varošana. Time je započeta još jedna interesantna tradicija u Srbiji, Mačva je ionako bila poznata po gajenju dobrih konja, ali se znalo da su konji iz štale gospodara Jevrema bili na posebnom glasu.

U novoproglašenoj Kneževini Srbiji (13. decembra 1830. godine) naredba sultanova i nove političke prilike uslovili su iseljavanje turskog civilnog stanovništva iz svih većih varoši i gradova. A takva odluka izazvala je nemire, naročito u beogradskoj varoši. Nekoliko puta beogradski Turci pokušali su čak da zapale cijelu čaršiju. Izgorela je i jedna Jevremova kuća, na Zereku, koju je upravo kupio od izvjesnog Kurteše. A knez Miloš je želio da Beograd bude mirna varoš, pored ostalog i zbog toga što su mu tu već živjeli kneginja sa djecom. Poslije preporuke beogradskog vezira, Miloš je 20. novembra 1831. godine donio konačnu odluku da Jevrema postavi za gubernatora (gradonačelnika) varoši i nahije beogradske. Tako se, tačno dvije godine po rođenju sina Miloša, Jevremova porodica preselila u Beograd. Za sobom su ostavili Šabac, varoš za koju su bile vezane sve njihove zajedničke uspomene. Jevrem je u njemu proveo najbolje godine svog života. Velika je bila razlika između zapuštenog i razorenog mačvanskog naselja, u koje je prvi put došao kao bolesni dvadesetšestogodišnji mladić, i sadašnjeg, kada ga je, poslije petnaest godina, napuštao kao „evropejski” izgrađenu i uređenu varoš. Od njegovog dolaska, sve što se moglo nazvati novinom u Srbiji njegovom zaslugom prvo je dolazilo ili nastajalo u Šapcu. Za sobom je ostavio prve urbanistički („evropski”) uređene ulice, uređena i u šorove svedena sela i raskrčene puteve, nekoliko seoskih crkava i škola, obnovljen manastir Čokešinu, započetu crkvu u Šapcu, najljepši konak u Srbiji, prvu bolnicu, prvu apoteku, prvu kasarnu, prvi muzički orkestar i, najposlije, prvi drveni krevet (sa dušekom i nogarima) donesen u Srbiju, na kome je spavala njegova ljubimica Anka. Ponio je uspomenu i na prvi klavir donesen u Šabac, ali i na prvi zvuk crkvenih zvona i na prve zvanične konjičke trke u Srbiji. U istoriji te varoši, s pravom je Jevremov boravak u njoj nazvan „dobom Jevrema Obrenovića u Šapcu” ili, jednostavno, „Jevremovim dobom”.

Porodica se u Beogradu konačno smjestila krajem decembra 1831. godine. Po dogovoru sklopljenom 20. novembra, Jevremu je Miloš ustupio svoj novi konak u varoši, u blizini konaka gdje su mu živjeli sinovi sa kneginjom. Jevrem je kuću dobio sa svim raspoloživim objektima, stvarima i stražom u dvorištu. Ambijent oko kuće znatno se razlikovao od ambijenta na koji je porodica navikla u Šapcu. Dok su tamo živjeli u srpskoj varoši, mnogo manjoj od beogradske, s pravim ulicama, u kojoj su poznavali skoro svakog sugrađanina i komšiju, sada su se, gledajući s prozora, našli usred orijentalne varoši, na glavnom sokaku koji je, „tijesan, krivudav i zagušljiv”, vodio od Stambol kapije ka Kalemegdanu (današnja Vasina ulica).


(Nastaviće se)

---