-PIŠE: PROF. DR DRAGAN KOPRIVICA

Dvadeset peti januar 1920. godine... Iz Odese, pomorske luke uz sjeverozapadnu obalu Crnog mora, poraženi bjelogardejci, među kojima i veliki broj ruskih intelektualaca, bježe pred nadiranjem crvenih, ukrcavaju se na već prepuni grčki brod „Sparta“. U opštoj zbrci i zebnji hoće li se isploviti na vrijeme prema spasonosnom Zapadu, rame uz rame sa ostalim poraženim bjeguncima, među običnim svijetom, odlazi neslavno i jedan budući slavni, prvi ruski pisac nobelovac, Ivan Aleksejevič Bunjin.

Neposredno prije bijega iz Rusije, ovaj tada već poznati majstor pera radio je u Odesi u novinama „Južna riječ“, koje je tada štampala Dobrovoljačka armija. A na brodu „Sparta“ napušta Rusiju, u koju se nikad više neće vratiti, ali će je proslaviti kao prvi ruski nobelovac.

Brod nade za bjegunce stajao je u luci cio dan i noć, pa, ispunjen zebnjom i nadom, isplovio na otvoreno more, što dalje od Rusije, prema spasonosnom Zapadu, novom domu Bunjina, dok su se uz sve jaču paljbu slivali u Odesu odredi crvenog komandanta Kotovskog.

Tako je otadžbinu, bez imalo pompe, a sa puno indignacije prema crvenoj furiji i novim kreatorima ruskog puta u budućnost, napuštao neobični bjegunac Bunjin, dotad već počasni akademik Ruske akademije nauka (od 1909), afirmisani pisac i dobitnik Akademijine nagrade za prevodilaštvo s engleskog, za djela Bajrona, Longfeloua, Tenisona... Uz to, i trostruki laureat Puškinove nagrade za poeziju, počasni član uglednog „Društva ljubitelja ruske književnosti“, lirski pjesnik u tradiciji poetike sredine 19. vijeka... Isti stvaralac kojeg je, povodom njegove pjesničke zbirke „Listopad“, Gorki u pismu Valeriju Brjusovu, začetniku ruskog simbolizma, ushićeno ocijenio kao „prvog pjesnika naših dana“.

U širokoj gami svojih književnih interesovanja, Bunjin se iskazao i kao izuzetan prozni pisac, okrenut temama o rasulu ruskog plemstva u znaku turgenjevske vizije starih, „plemićkih gnijezda“, a slovi i kao moćan nastavljač tema iz opusa Tolstoja, uz čehovski obojen pripovjedački manir.

Ivan Bunjin (1870-1953), pjesnik, novelist, romansijer i politički prognanik, teško da je, putujući što dalje od crvene Rusije, mogao pretpostaviti da će kasnije postati prvi ruski nobelovac. A godine 1933. je nagrađen, kako stoji u obrazloženju, „za strogu umjetničku disciplinu, kojom je nastavio klasičnu rusku tradiciju u pisanju ruske proze“.

Januar 1920. godine, kad je napuštao svoju rodinu, ostao je u gorkoj uspomeni Bunjina, a skoro deceniju i po nakon toga, jer se Nobelova nagrada dodjeljuje desetog decembra, na dan smrti Alfreda Nobela, godine 1933. vijest o najvećem priznanju dočekao je u Francuskoj, gdje je boravio u emigraciji. I to uz psihička stanja i evociranja mučnih uspomena, kao odbačeni sin Rusije, koje je i opisao u knjizi „Prokleti dani“, svojevrsnom dnevniku Oktobarske revolucije, autobiografskim zapisima o patnjama u Moskvi tokom 1918. i Odesi, 1919. godine, o danima prije Crvenog oktobra i tokom prve revolucije 1905. godine. U tom djelu Bunjin angažovanim, oštrim tonom, nauštrb lijepe književnosti, iskazuje svoju jasnu i nepodijeljenu mržnju prema boljševičkoj Rusiji i crvenom teroru.

Kao uglednom ruskom piscu, u statusu odbačenog ruskog građanina bez prava na otadžbinu, Nobelova nagrada mu je dodijeljena za roman „Život Arsenjeva“, napisan u emigraciji, u Parizu, 1930. godine. Ovo djelo je nastavio i u „Liki“ (1939), a autobiografskog je karaktera, u vidu lirskog dnevnika, u evropskoj tradiciji, uz eho Džojsove poetike („Portret umjetnika kao mladog čovjeka“), i uz recepciju Prustovog ciklusa od osam romana („U traganju za izgubljenim vremenom“), mada je ovakve uticaje Bunjin kategorički poricao.

...Bunjin je rođen u Voronježu na Donu 1870. godine, u familiji koja je odživljavala dane propasti plemićkog gnijezda, te je, pored intelektualne distance, možda i to uticalo na njegov ravnodušan stav prema staleškom nasleđu. Tim prije što je bivao prisiljen da službuje kao novinar u provinciji i sarađuje u izdavačkim kućama. Nije ni slutio da će jednom emigrirati u Francusku, da će iz Pariza putovati u Stokholm da primi Nobelovu nagradu, i da će, na kraju, 1953. godine, preminuti u Parizu, daleko od svoje Rusije.


Nastaviće se

---