Naš poznati publicista i popularizator nauke, Cetinjanin Vojislav Budo Gledić, do sada je objavio preko šezdeset samostalnih naslova, u kojima je opisao život i stvaralaštvo najvećih domaćih i stranih naučnih umova. Istovremeno, u pripremi za štamu nalazi mu se više rukopisa slične sadržine. Jedan od tih rukopisa, po kome smo pripremili i ovaj feljton, odnosi se na Pitagoru, poznatog antičkog filozofa i matematičara i osnivača pitagorejske škole, a nosi naslov „Pitagora sa Samosa – miljenik bogova”.

Gledić je javnosti poznat i kao nekadašnji vrsni profesor matematike i drugih predmeta u cetinjskoj gimnaziji i tamošnjoj tehničkoj školi, ali i kao autor popularne emisije „Istraživači”, koja se jedno vrijeme emitovala na Televiziji Crne Gore. Član je Udruženja književnika Crne Gore i Udruženja književnika Srbije, kao i Udruženja novinara Crne Gore.

Znameniti starogrčki mislilac i naučnik Pitagora, živio je u 6. vijeku prije nove ere. Bilo je to vrijeme opšteg duhovnog, materijalnog i kulturnog preporoda starog grčkog društva i civilizacije. Ovaj svestrani mislilac i praktični djelatnik, bio je jedan od prvih stvaralaca koji je uticao na sveobuhvatni kasniji razvoj ne samo u staroj Grčkoj, nego i u cjelokupnom istorijskom toku zapadne civilizacije. Stoga ličnost i djelo ovog znamenitog Grka predstavlja istovremeno i personifikaciju izgradnje jednog novog duhovnog i naučnog pogleda na svijet, koji je odigrao ogromnu ulogu u kasnijem oblikovanju racionalno-logičkih modela stvarnosti. Kao veliki matematičar, Pitagora je ušao u trajno carstvo nauke svojom teoremom, koja se odnosi na pravougle trouglove, a koja je kasnije poslužila kao osnova za izgradnju tzv. metričkih prostora. Osim toga, svojim mnogobrojnim otkrićima na područjima akustike i fizike, Pitagora i njegova škola su odigrali izvanredno značajnu ulogu u povezivanju matematike sa objašnjavanjem prirodnih pojava i procesa. Time je, zapravo, ukazano na kvantitativnu suštinu svijeta koja je omogućavala svestranu primjenu matematičkih metoda za opisivanje i tumačenje prirode i njenih bezbrojnih manifestacija. Ovaj helenski velikan je osnovao školu ili savez koji je, tada još uvijek, bio povezan sa religijom i mitologijom, jer je to bilo prelazno doba koje je duhovni razvoj čovječanstva moralo da prođe i prevaziđe.

Korjeniti društveni preobražaj se, kod starih Grka, najpotpunije i najjasnije ispoljio u izgradnji i utemeljenju novog shvatanja života i svijeta u obliku filozofije, kao racionalnog i pojmovnog razmatranja sveobuhvatne objektivne i subjektivne stvarnosti. Kritička misao pojedinačnog, individualnog čovjeka je u to vrijeme lagano i postepeno stasavala i sazrijevala, tako da se postojeći svijet počeo posmatrati, proučavati i tumačiti na suštinski drugačiji način nego što je to rađeno u prethodnom periodu. Čovjek je u čitavom prethodnom evolutivnom i istorijskom razvoju bio organski i rodovski povezan sa svojom okolinom, sa drugim članovima najbliže rodovske zajednice, kao i sa prirodom, sa kojima je predstavljao jednu na specifičan način oformljenu cjelinu. Proces postepenog i stalnog odvajanja čovjeka od neposredne okoline, od najbližih srodnika i društvene zajednice, stvarao je uslove za izgradnju njegove individualne ličnosti. Ipak, taj proces je tekao veoma dugo, neravnomjerno i postepeno. Upravo, tom procesu osamostaljivanja pojedinca i izgrađivanju naučnog shvatanja svijeta, umjesto ranijeg primitivnog pogleda, otjelotvorenog u mitološkim i mističkim predstavama i doživljavanju svijeta i života, Pitagora i njegova škola su dali ogroman doprinos od trajnog istorijskog značaja. Stoga osvjetljavanje života i djela slavnog Pitagore, predstavlja istovremeno i prikaz izgradnje jedne od prvih racionalno-logičkih vizija, koje su se kasnije oformile i izgradile u grandiozne naučne i filozofske sisteme.

Pitagora je rođen oko 570. g. prije n. e. na ostrvu Samosu, veoma bogatom, i u njegovo vrijeme, naprednom ostrvu koje je bilo zavičaj mnogih slavnih ljudi. Djetinjstvo i mladost je proveo na svom rodnom ostrvu, koje je upravo tada doživljavalo veliki materijalni i društveni preobražaj i prosperitet.

Priredio:

MILADIN VELjKOVIĆ

(Nastaviće se)

---