-Piše: PROF. DR DRAGAN KOPRIVICA

Kako je presedan svaka od pet storija o pet ruskih pisaca, nobelovaca, tako je bizarno i što neki drugi ruski pisci, čija djela predstavljaju sastavni dio svjetske književne i kulturne baštine, nijesu postali laureati najvišeg svjetskog priznanja za literaturu.

Nakon već čuvene storije kako je Tolstoj zaobiđen 1901. godine, začudno je i kako mu, uz sve veću popularnost u svijetu, Nobelova nagrada nije dodijeljena sve do njegove smrti, to jest, do 1910. godine. A tokom te, prve decenije 20. vijeka, dobijali su je i pisci neuporedivo manjeg formata od Tolstoja, između ostalih i: Teodor Momzen, Frederik Mistral, Đozue Karduči, Rudolf Kristof Ojken, Selma Lagerlef...

Začudno je i kako Nobelovu nagradu makar 1902. i 1903. nije dobio ni ruski pisac svjetskog formata, pripovjedač, majstor lirske drame, autor „Galeba“, „Višnjika“ i drugih velikih drama, tumač „svjetskog bola sa kraja vijeka“, Anton Pavlovič Čehov, koji je umro u julu 1904. godine. Možda je Nobelovom komitetu bilo još teže objasniti kako to Čehov zaslužuje Nobelovu nagradu, a Tolstoj nije vrijedan tog priznanja, pa je na kraju nije dobio nijedan.

Nobelova nagrada nije pripala ni Maksimu Gorkom (1868–1936), iako je u 20. vijeku proživio trideset šest godina. Po svoj prilici, za zapadnjački ukus bio je i previše deklarisani pisac ruskog socrealizma. Nobelovu nagradu dobijali su veliki, ali i proskribovani ruski pisci epohe nakon Oktobarske revolucije, a imidž Gorkog, kao nezavisnog pisca, nijesu popravile ni godine svojevrsnog izgnanstva u Italiji, u Sorentu, od 1921. do 1929. godine, kad je bivao u nemilosti sovjetske kritike i režima. Opus Gorkog i danas je aktuelan u svjetskoj kulturi, ponajviše po čuvenim dramama „Malograđani“ (1902) i „Na dnu“ (1904).

Trajući u 20. vijeku, i vremenu dodjeljivanja Nobelove nagrade tokom dvadeset jedne godine svog života, kao kandidat za to najveće priznanje sigurno je mogao biti i Aleksandar Aleksandrovič Blok (1820–1921), autor i čuvene poeme, remek-djela, „Dvanaestorica” (1918).

Šta reći o dometima pjesnika neponovljive individualnosti kao što je Vladimir Vladimirovič Majakovski (1893–1930), koji je svojevremeno i kod zvanične sovjetske kritike preuzeo od Pasternaka primat najvećeg majstora stiha sovjetske epohe...

Kako zaobići Sergeja Aleksandroviča Jesenjina (1895–1925), pjesnika popularnog ne samo u Rusiji nego i izvan granica, a njegovo djelo je ostavilo traga i na srednjoevropskom, te i na balkanskom poetskom tlu; pod njegovim uticajem svoju poetiku su formirali i Drainac, Krklec, I. G. Kovačić...

Leonid Maksimovič Leonov takođe je veliko ime ruske književnosti 20. vijeka, a svojim romanima „Lopov“, „Ruska šuma“, „Put na okean“ i drugim djelima, sigurno je mogao sloviti kao moćan pretendent na Nobelovu nagradu. Romanom „Lopov”, (svega deset godina od trijumfa Oktobarske revolucije!) o crvenom komandantu, koji se razočarao u revoluciju, sebi je bio potpisao možda i smrtnu presudu, ali ga je spasio Gorki molbom lično kod Staljina. Neke od drama Leonova, „Najezda“, „Mećava“ i „Zlatna kočija“ igrane su i u bivšoj Jugoslaviji.

Mihail Bulgakov je stekao svjetsku slavu romanom „Majstor i Margarita“ (1967), jednim od najvećih romana ruske i svjetske književnosti, ali je ovo čuveno djelo objavljeno posthumno, dvadeset šest godina nakon smrti pisca.

A Nobelova nagrada se uručuje za života autora, pa je, u grotesknom svjetlu, samo zbog svoje prerane smrti, nijesu dobili, na primjer, i već sigurni laureati, Jurij Trifonov, Danilo Kiš...

Lista velikih ruskih pisaca, koji su mogli dobiti Nobelovu nagradu, je i šira. A imena Ivana Aleksejeviča Bunjina, Borisa Leonidoviča Pasternaka, Mihaila Aleksandroviča Šolohova, Aleksandra Isajeviča Solženjicina i Josifa Aleksandroviča Brodskog ostaju zlatnim slovima upisana na stranicama istorije ruske i svjetske književnosti. Nobelove nagrade su im dodijeljene: 1933, 1958, 1965, 1970. i 1987. godine.


(Nastaviće se)

---