-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Vrlo česta pojava na radnim akcijama bila je oskudica u osnovnim sredstvima potrebnim za boravak omladinaca. Uz probleme sa odjećom, bilo je i problema sa ćebadima, kojih je nerijetko bilo nedovoljno ili je njihova isporuka kasnila. Brigade koje su stizale na prugu Banja Luka – Doboj zaticale su nedovoljan broj ćebadi, a veliki broj postojećih bio je iscijepan. Zato se pokrivalo slamaricama ili je jedan brigadir eventualno mogao računati na jedno ćebe. Jasno je da je u siromašnoj zemlji koja je morala da posegne za masovnim radnim akcijama da bi se izgradila, bilo teško očekivati da hrana na radnim akcijama bude odlična. Međutim, čak i više od jedne decenije poslije rata, kada je nastavljen autoput, bilo je mnogo problema sa hranom. Na sjednicama rukovodećih tijela Narodne omladine uzeta je za primjer ishrana studentskih brigada i potencirano je da je hrana na radnim akcijama slabija od one u studentskim menzama, bez obzira što su „kriterijumi poslije šest sati rada različiti” i da su izdvajanja za hranu studenata u menzama bila oko dva puta manja od izdvajanja za hranu na radnim akcijama. Tokom izgradnje dionice autoputa kroz Makedoniju 1960. godine, desilo se čak i da je došlo do smanjenja sledovanja hrane, pa je tokom nekoliko dana vladao „bunt” među omladinom. Ovakav postupak Direkcija za izgradnju autoputa pravdala je željom da se postignu uštede.

Prva posledica prilično jadnog stanja po pitanju higijene na gradilištima bila je pojava bolesti, zaraza, epidemija. Ovome su sigurno doprinosili i teški uslovi rada. Na pruzi Šamac – Sarajevo bilo je u ljeto i jesen 1947. godine mnogo zdravstvenih problema. U julu i avgustu stanje je bilo alarmantno, a gradilištima su harali dizenterija i enterokolitis. Iz izvještaja potpukovnika prof. dr Černozubova vidi se da su se trbušni tifus i dizenterija javili kao epidemije sredinom jula. Dizenterija je pažnju privukla 20. jula, izgleda kao posljedica činjenice da je do tada nužda vršena „gdje god se stigne”. U julu je oboljelih od dizenterije bilo 549, a u avgustu 536, dok je od enterokolitisa u julu bilo 4.051, a u avgustu 3.591 oboljelo. Do septembra se stanje popravilo, pa je prema jednom izvještaju bilo evidentirano 1.122 slučajeva svih zaraznih bolesti. Veliki problem bila je i pojava tifusa. Osman Karabegović je sredinom avgusta 1947. javljao Rankoviću da je na Prugu stigao i sekretar Komiteta za zaštitu narodnog zdravlja Vojo Đukanović i da je utvrđeno da je žarište tifusa u Slavonskom brodu gdje je u tom trenutku u bolnici bilo oko 200 oboljelih, „a sigurno ih ima i više van bolnice”. Iz Slavonskog broda tifus se širio na prugu. „Na samoj pruzi bilo je tada u bolnici 157 oboljelih od tifusa. Osim toga, znatan problem predstavljala je i vašljivost. U septembru je u nekim brigadama probleme ove vrste imao svaki deseti brigadir. Kada je u periodu od 27. septembra do 1. oktobra primljeno novih 70 brigada, ustanovljeno je da se vašljivost kretala na nivou 20–30% (u Teslićko-tešanjskoj brigadi 80%). Koliko su zdravstvene prilike bile loše, pokazuje i podatak iz izvještaja Komiteta za zdaravlje, prema kome se sa zdravstvenim problemima u sekcijske ambulante javilo oko 23% svih brigadista (više od 12.000 ljudi), dakle skoro svaki četvrti. Da bi se moglo izboriti sa ovim bolestima, za oktobar je tražena pomoć u vidu medicinskog osoblja od fakulteta u Zagrebu, Ljubljani i Beogradu. Fakultet u Beogradu je obećao 34 studenta starijih godišta, ali je došlo svega 10, iz Zagreba je obećano 93, a došlo 18, dok su iz Ljubljane odgovorili da ne mogu nikoga da pošalju. Na kraju septembra postojala su 43 ljekara, 33 studenta, 45 ljekarskih pomoćnika i 15 medicinskih sestara, što znači da je medicinskog osoblja bilo oko 140. Dakle, na jednog zdravstvenog radnika dolazilo je oko pola hiljade brigadista. Nedostatak ispravne vode prilikom radova na autoputu 1948/50, takođe je uslovio pojavu dizenterije. Obilasci terena koje je organizovao Komitet za zaštitu zdravlja registrovali su od 15. do 21. maja 1948. godine 37 slučajeva dizenterije. Za sve vrijeme radnih akcija bilo je problema sa dolaskom nedovoljno pripremljenih brigadira na gradilišta. Ljekarski pregledi, obavljani po njihovom dolasku, otkrivali su veliki broj brigadira koji nisu bili vakcinisani prije dolaska.


(Nastaviće se)

---