-Piše: Borivoje Ćetković


Rezultati izbora pokazali su da su federalisti imali »prilično uspjeha - od 32. 866 glasova dobili su 7. 955, odnosno, od sedam mandata osvojili su dva. U Skupštinu su ušli Mihailo Ivanović, kao nosilac liste i Risto Popović, jer je od svih kandidata dobio najviše glasova. U svom prvom istupanju u Skupštini, federalisti ponavljaju svoju staru priču: pristalice su ujedinjenja i zalažu se za legalnu borbu. Nezadovoljni su ujedinjenjem, ali nijesu iznijeli svoje poglede na ujedinjenje, niti su govorili o odnosima u državi». (Ibid, 135.)

Osnivački kongres
Raspisivanje izbora za 8. februar 1925. godine crnogrski federalisti, navodi Vujović, dočekali su organizovanije nego prethodne izbore. Za konstituisanje političke stranke od posebnog značaja bila je konferencija federalista održana u Podgorici 14. decembra 1924. godine. Nakon opsežnih priprema 4. oktobra 1925. godine u Podgorici je održan kongres crnogorskih federalita, na kome je stranka konačno konstituisana- donesen je program i statut i izabran glavni odbor stranke. Bio je to, smatra Vujović, najznačajniji događaj u radu i razvitku ove stranke. Glavni odbor je imao 22 člana, od kojih su šestorica bili bivši crnogorski ministri. Najbroniji su bili oficiri, poslanici i službenici bivše crnogorske države, koji su u novoj državi penzionisani, dok se nekoliko članova bavilo advokaturom. Za predsjednika stranke izabran je Mirko Mijušković, bivši crnogoski ministar, a za sekretara podgorički advokat Dušan Vučinić. Mada su seljaci činili glasačku bazu federalista, u odboru je bio samo jedan seljak, i to bogati seljak koji se duže vremena bavio politikom. (Ibid, 172.)
Crnogorci iznad
ostalih
Omiljene teme o kojima su federalisti raspravljali i prije i poslije 1925. godine odnosile su se na odnos Crnogoraca i Srbijanaca. Akademik Vujović napominje da crnogorski federalisti » još uvijek Crnogorce ne tretiraju kao poseban narod ili naciju. Naprotiv, stalno ističu da su Crnogorci najčistiji i najbolji dio srpskog naroda, strogo razgraničavajući termin Srbin od Srbijanca. „Crnogorac”, list federalista, pisao je 1925. godine da je „Crna Gora etnički bila jedno sa Srbijom i onda kada je bila suverena država. Bila je i ostala klasična zemlja srpske slobode i nacionalne svijesti... Crnogorci su gordi, što znaju da se u njihovim planinama svilo prvo gnijezdo srpske slobode. Oni su ponosni, što je njihova postojbina postala prva srpska kraljevina i međunarodno priznata još u XII vijeku”. (Ibid, 182.)
I kod istoričara dr Perka Vojinovića, u knjizi «Politička i nacionalna misao crnogorske inteligencije(1918- 1941) » vidimo da su ideolozi crnogorskih federalista smatrali Crnogorce najboljim i najčistijim Srbima, te da treba razlikovati termine Srbin i Srbijanac. Crnogorci su iznad svih: „po broju niko manji od Crne Gore, ali ne po glasu slave, čojstva i viteštva niko veći”. („Crnogorac”, br. 11, 1925.) Međutim, nijesu pristajali da se briše istorijska individualnost Crne Gore i Crnogoraca, kao i na pokušaje brisanja imena Crna Gora i Crnogorac. Tim istoričara prosrpske provinijencije koji navode ovaj podatak da su se i federalisti/ zelenaši izjašnjavali kao Srbi, gubeći iz vida činjenicu da su federalisti prevrtljivi političari, neka vrsta oročenih Srba, koji su mijenjali svoju nacionalnu pripadnost- od „čistih Srba” postaće Hrvati, ili potomci Ilira, a Crna Gora crvena Hrvatska. I dok su se izjašnjavali kao „čisti» Srbi, bili su to neki čudni Srbi, opterećeni vlastitom veličinom i antisrbijanski opredijeljeni. Skrećući pažnju na nipodaštavanje Srbijanaca, dr Vojinović navodi da su oni « u svojoj zabludi optuživali Srbijance da su vjekovnim robovanjem pod Turcima deformisali dušu i postali neagilni, pa nemaju smisla za državu i ‚krvnički‘ se odnose prema Crnogorcima. U tome imaju ulogu nesrpski elementi: Grci, Cincari, Jermeni, Jevreji, Cigani i drugi. Oni su se infiltrirali u srpsku sredinu, a naročito u varoši, dok su Srbi ostali na selu... Kad su srbijanski seljaci, pod vođstvom Crnogoraca osvojili Beograd 1804. godine bilo je Srba svega nekoliko nosača na velikoj pijaci u Beogradu... Za poslednjih sto godina ni jedan od srbijanskih političara nije bio Srbin, što im nije smetalo da stalno viču‘ Srbi na okup.‘ (Vojinović, „Politička i nacionalna misao crnogorske inteligencije (1918- 1941”), 1989:137.)

(Nastaviće se)