-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Kralj Boris je predodredio pravac razvoja istočne pravoslavne crkve u Bugarskoj za narednih hiljadu godina. Ovaj film Šaralijeva osvojio je Zlatnu ružu na Festivalu bugarskog filma u Varni. Posmatrani kao cjelina, ovih pet filmova, naručenih za proslavu hiljadu tri stotine godina Bugarske, predstavljaju hroniku bugarskog naroda od prvih seoba iz stepa srednje Azije, kroz razdoblje ranog hrišćanstva, do stravičnih događaja 20. vijeka. Teško je naći sličan komplet filmova u bilo kojoj drugoj istočnoevropskoj, pa i bilo kojoj drugoj kinematografiji, mada se nameće poređenje s mađarskom opsjednutošću sopstvenom nacionalnom prošlošću. Prema mišljenju međunarodne filmske kritike, bugarska kinematografija je nakon proslave iz 1981. nastavila da se uspješno razvija. Do 1990. u Bugarskoj je proizvođeno godišnje oko dvadeset i pet bioskopskih igranih filmova i oko dvadeset pet sličnih djela za televiziju, uz još dvadeset pet animiranih filmova i preko dvije stotine kratkometražnih i dokumentarnih filmova – zapanjujući broj za industriju koja je još 1953. proizvodila u prosjeku jedan igrani film godišnje. Svi ti filmovi snimljeni su u produkciji Bugarske državne kinematografije koja se sastojala od pet dijelova: Studio dugometražnog filma Bojana, ogroman proizvodni kompleks, ili filmski grad, smješten u podnožju Vitoše u predgrađu Sofije; Sofijski studio animiranog filma, koji se proslavio tokom šezdesetih godina prošlog vijeka s nagrađivanim filmovima Todora Dinova; Studio naučnopopularnog i dokumentarnog filma Vreme; Filmska laboratorija, koja u ovom trenutku ima mogućnost da razvija istmankolor, sovkolor, fudžikolor i orvokolor – što čini da je Bugarska i dalje privlačna za strane koprodukcije; i Bulgarija film, odjeljenje za izvoz, kulturnu razmjenu i odnose s javnošću bugarske kinematografije, koja je, između ostalog, prodala veliki broj igranih, dokumentarnih i animiranih filmova zapadnim televizijama i video-kompanijama. Bugarski filmski umjetnici, koji su se nekada školovali u inostranstvu, obično u Moskvi na VGIK-u ili nekoj drugoj istočnoevropskoj filmskoj školi, ili na malom filmskom odsjeku koji je bio u sklopu sofijske Akademije dramskih umetnosti – od 1973. imaju mogućnost da pohađaju Sofijsku filmsku i televizijsku akademiju VITIS, koja nudi vezane programe iz pozorišnih i filmskih umjetnosti. Bugarska kinematografija je uvijek imala odlične odnose s drugim srodnim umjetnostima kao, na primjer, s nacionalnom književnošću koja je obezbijedila osnovu za oko 50 odsto bugarskih filmskih djela.

Bugarski filmski arhiv je jedan od najboljih u svijetu a posjećenost nekih tri hiljade šest stotina bioskopa je među najvišim u Evropi. Važno je istaći da je posjećenost bioskopa od ključnog značaja za opstanak bugarske kinematografije jer je još 1968. država prestala da neposredno subvencioniše filmsku proizvodnju.

Suočena s političkom pobunom i ogromnim nacionalnim dugom, bugarska ekonomija je doživjela kolaps 1990. godine. Istovremeno, s nestankom Sovjetskog Saveza, Bugarska je izgubila svog glavnog trgovinskog partnera i svoje najvažnije izvozno tržište. Filmski studio Bojana, nekad najzaposleniji na Balkanu, bio je primoran da smanji broj zaposlenih sa 1.220 na 340, a te godine nije započet nijedan nacionalni filmski projekat (a samo je jedan – antikomunistički film Doča Bodžakova „Bunar”, 1990 – bio završen i prikazan. Međutim, 1991. održani su slobodni izbori i odlukom narodne skupštine osnovan je Nacionalni filmski centar (NFC), čime je filmska industrija vraćena na scenu. Nacionalni filmski centar odgovoran je za raspodjelu državnih subvencija na osnovu kriterijuma umjetničke vrijednosti predloženih projekata, i do 80 odsto potrebnih sredstava za igrane projekte, kao i za podsticanje privatnih ulaganja.


Nastaviće se

---