Podmornica „Perla“ pod komandom Romea Romeija iz Crvenog mora će preduzimati više misija u vodama Indijskog okeana i provjeravati uslove plovidbe podmorskog borbenog djelovanja u različitim vremenskim i klimatskim uslovima u tim vodama. Njegovi izvještaji o tome, bili su vrlo nepovoljni i upozoravajući, što će se, kao tačno, pokazati već u prvoj ratnoj operaciji koju će podmornica „Perla“, pod komandom drugog kapetana, imati u Indijskom okeanu u ljeto 1940. godine.

Ispostavilo se da je tačno Romeijevo upozorenje na brojne opasnosti koje podmuklo vrebaju u Indijskom okeanu, a posebno na opasnost od curenja veoma otrovnog, bezbojnog i bezmirisnog gasa metil-hlorida koji se koristi u sistemima za klimatizaciju u ovom tipu podmornica. Upravo taj gas je u jednom trenutku potrovao i ošamutio oko osamdeset odsto posade, što je dovelo do toga da se podmornica nasuče i postane lak plijen britanske flote.

Italijani su ipak uspjeli da odbrane i u bazu dotegle teško oštećenu podmornicu, ali je cijena te operacije bila tragična – petnaest stradalih mornara i oficira.

Drugi svjetski rat je zatekao Romea Romeija daleko od Crvenog mora i komandnog mosta podmornice „Perla“, na sasvim suprotnom kraju Afrike, u Libiji, u italijanskoj vojnoj bazi u Tobruku. Na dan objave rata, 10. juna 1940. godine, dobio je poziv da se hitno vrati u otadžbinu, gdje ga je čekao novi čin i novi komandni položaj.

Kao kapetan korvete preuzeo je komandu na podmornici „Pjer Kaponi“. Bilo je to u neku ruku sjahivanje s konja na magarca, jer je ta podmornica bila znatno starija i u tehničko-tehnološkom smislu daleko od podmornice kojom je do tada komandovao, ali se još jednom pokazalo da „boj ne bije svijetlo oružje...“

Odvažni i već dobrano prekaljeni podmorničar – a imao je tada samo 34 godine – neustrašivo se upustio u borbu sa moćnim i opasnim britanskim „sumarenima“ i konvojima teških brodova koji su krstarili Mediteranom. Osim poslovične hrabrosti koja krasi mlade ljude, Romeijevi aduti u toj neravnoj borbi su bili odlučnost i intuicija, sposobnost da i u najkritičnijim trenucima ostane pribran i pronađe najbolje moguće rješenje, izvede pravi, spasonosni manevar, da na vrijeme osjeti opasnost, predvidi i „pročita“ naum protivnika i na vrijeme se skloni sa nišana.

Sve to, naravno, nije ostalo nezapaženo u višoj komandi pa su ubrzo počela da pljušte priznanja i na njegovim prsima se množe visoka odličja za vojničke vrline i vještine, za hrabrost i odvažnost.

U italijanskoj štampi onoga vremena objavljen je opširan izvještaj o okršaju koji je Romei izveo samo desetak dana po preuzimanju komande nad podmornicom „Pjer Kaponi“, 22. juna 1940. godine, napadajući švedski ratni parobrod „Elgo“, nosivosti 1.888 tona, koji je pod britanskom zastavom i komandom grabio prema Malti:

„Prvi torpedo ispaljen sa podmornice ‘Kaponi’ manevarski je izbjegnut od strane švedskog broda – piše pored ostalog u tom izvještaju. – Nakon toga, Romei je naredio izranjanje, da bi nastavio napad topovskom paljbom – zažmurio je na jedno oko na opasnost od mogućeg vazdušnog napada. Pokazalo se da je razmjena topovske vatre bila nemilosrdna i prema italijanskoj podmornici, koja je takođe dijelom havarisana. Njenog komandanta to ipak nije uplašilo, borbu je ponovo nastavio torpedima. Jedan je pogodio u sred parobroda, imobilišući ga, a završni udarac je potom zadat malim torpedom koji je – kako je zapisano u izvještaju o ovom napadu – pogodio metu ispred mosta, praveći pukotinu na njegovoj kobilici i dovodeći do njegovog brzog potapanja.“

A Romei, uprkos svim opasnostima koje su vrebale, nije naredio povlačenje iz te borbe sve dok i najviši jarbol švedsko-britanskog paroboda nije nestao u talasima uzburkanog mora.

PIŠE:

BUDO SIMONOVIĆ

Sjutra: DRAMA PRED LUKOM LA VALETA

---