-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Slika miljea hrvatske političke emigracije ne može biti potpuna bez osvrta na hrvatsku svešteničku emigraciju. Najveći dio njih je Jugoslaviju napustio na kraju Drugog svjetskog rata, 1945. godine. Po emigriranju je većina ove emigrantske grupacije, čitamo u dokumentu DSIP-a, nastavila sa borbom protiv jugoslovenskog sistema: „Osnovni motiv za emigriranje su bili kompromitovanost iz doba rata, povezanost sa okupatorom, sa križarima i sl. Većina je produžila sa neprijateljskim radom, a neki kao Cecelja, Beluhan, Marić i neki drugi, učestvovali su i u organizovanju slanja terorista u zemlju”. Ovi emigranti-sveštenici okupljali su se pod okriljem više katoličkih organizacija u Zapadnoj Evropi i preko okeana. U najistaknutije organizacije ovog tipa ubrajani su: „Katolički povijesni institut” u Rimu, kojem je na čelu bio Krešimir Zorić, „Savez katoličkih sveštenika” u Sjedinjenim Američkim Državama, „Hercegovačko-franjevački komesarijat” u SAD i Kanadi, koji je predvodio Dominik Mandić, „Hrvatska misija” u Saveznoj Republici Njemačkoj i Francuskoj „Caritas Croata” u Austriji, pod vođstvom Vilima Cecelje.

Ključne baze hrvatske političke emigracije u Zapadnoj Evropi bile su raspoređene u zemlji u kojoj je i egzistirala najbrojnija hrvatska zajednica – u Saveznoj Republici Njemačkoj. Zato ćemo u narednim redovima bliže fokusirati organizacije hrvatske političke emigracije u toj zapadnoevropskoj zemlji. Prema dokumentu Službe za konzularne poslove Ambasade SFRJ u Bonu (iz sredine 1969. godine) u SR Njemačkoj je djelovalo više organizacija hrvatske političke emigracije. Najbrojniju organizaciju u miljeu hrvatske političke emigracije u Zapadnoj Njemačkoj predstavljao je tada već pomenuti Hrvatski oslobodilački pokret (HOP). On se, prema mišljenju autora dokumenta, „nije isticao ekstremizmom”, a svoju „političko-propagandnu” djelatnost sprovodio je u filijalama u „znatnom broju gradova” u SR Njemačkoj.

Suprotno HOP-u, Jelićev Hrvatski narodni odbor nije karakterisala naročita brojnost. Imao je, međutim, navodi se u izvještaju jugoslovenske ambasade u Bonu, aktivne članove, među kojima je djelovao i „jedan broj opasnih ekstremista”. Dok je lider organizacije, dr Branko Jelić, živio u Berlinu, manje grupe njegove organizacije djelovale su u Frankfurtu, Diseldorfu i Dortmundu. U istom dokumentu nalazimo i informaciju da je Jelić bio član CDU (Christlich Demokratische Union), koja je u momentu sastavljanja ovog izvještaja bila vladajuća partija u Zapadnoj Njemačkoj. Za lidera Jelića se tvrdilo da je „veoma aktivan” i da se „redovno pojavljuje tamo gdje treba da se održi neka antijugoslovenska manifestacija (sahrana terorista u Minhenu, proslava 10. travnja)”.

Hrvatski narodni odbor je u izvještaju jugoslovenske ambasade u Saveznoj Republici Njemačkoj ocijenjen kao „izrazito ekstremna organizacija”. Kao dokaz te tvrdnje navedeno je učešće pojedinih članova HNO-a u diverzantskim akcijama u Jugoslaviji i izvan nje. Na sličan način djelovali su i Ujedinjeni Hrvati Njemačke, čije je sjedište bilo u Minhenu. Jugoslovenskim vlastima nije bilo poznato koliko je članova organizacija imala, ali je ambasada u Bonu u pomenutom dokumentu istakla da je organizacija „uspjela pridobiti jedan broj mlađih ljudi koji se obučavaju kao teroristi”. S tim u vezi napomenuto je da je „orijentacija”organizacije teroristička.

Tajni revolucionarni ustaški pokret osnovan je 1961. godine u Minhenu sa, piše u izvještaju ambasade SFRJ u SR Njemačkoj, „izrazito diverzantsko-terorističkim programom”. Organizacija je bila zabranjena, ali je naglašeno da se „aktivnost njenih bivših članova stalno osjeća na području ambasade”. Ostale organizacije hrvatske političke emigracije (poput HSS-a) nijesu, prema ocjeni jugoslovenske ambasade u Bonu, demonstrirale zapaženiju aktivnost.[...]


(NASTAVIĆE SE)

---