Bugarska podržava otvaranje pregovora Sjeverne Makedonije o članstvu u Evropskoj uniji, ali traži mehanizam koji bi spriječio njen ulazak u Uniju.

Ta država želi da spriječi ulazak Sjeverne Makedonije u EU ako sporna pitanja o balkanskoj istoriji ne budu riješena kako Sofija želi, piše Radio slobodna Evropa na engleskom jeziku.

Dokumenti iz Brisela sugerišu da će Evropski savjet na samitu 17. i 18. oktobra poslati poziv Sjevernoj Makedoniji za početak pregovora, što je omogućeno pošto je Skoplje prošle godine riješilo svoj višedecenijski spor o imenu s Grčkom.

Sofija i Skoplje su riješili svoj spor o jeziku 1999. i potpisali sporazum o prijateljstvu 2017. godine priznajući da imaju „zajedničku istoriju”.

Ostale su, međutim, razlike o ključnim istorijskim ličnostima koje se u obje zemlje smatraju nacionalnim herojima i time značajnim osobama za nacionalne identitete i Bugarske i Sjeverne Makedonije.

Ključni dugotrajni spor tiče se nacionalnog identiteta Goce Delčeva, balkanskog revolucionara s kraja 19. i početka 20. vijeka kojeg obje strane smatraju velikim patriotom.

Bugarski predsjednik Rumen Radev stavio je do znanja 30. septembra da će Sofija podržati nedavni poziv odlazećeg predsjednika Evropskog savjeta Donalda Tuska za početak pristupnih pregovora sa Sjevernom Makedonijom i Albanijom.

Radev i premijer Bojko Borisov, uz podršku članova bugarskog parlamenta, rekli su, međutim, da je njihova podrška uslovna.

Oni žele da se u pregovarački okvir unesu garancije da će biti riješene trajne razlike Sofije i Skoplja u vezi s istorijom, koje neki vide kao potencijalnu prijetnju za bugarski nacionalni identitet.

Radev je rekao da je Sofija posvećena „definisanju jasnih krajnjih ciljeva koje treba ostvariti prije završetka pregovaračkog procesa sa jasnim uslovima i kriterijumima koji će štititi bugarski nacionalni interes”.

Borisov je pojasnio da te garancije treba da uključe instrumente koje bi Bugarska mogla iskoristiti da odbrani svoje „nacionalne interese”.

Drugim riječima, Sofija neće blokirati put Skoplja do pregovaračkog stola sve dok ima metode kojim bi osigurala da će sporenja o istoriji sa Sjevernom Makedonijom biti riješena onako kako Bugarska želi.

Prema sporazumu o prijateljstvu od 2. avgusta 2017, Bugarska i Sjeverna Makedonija su osnovale zajedničku komisiju istoričara koji pokušavaju da što je više moguće usaglase udžbenike u svojim školama kako bi se spriječile buduće tenzije.

Dosad nijesu uspjeli da nađu zajednički stav o detaljima revolucionarnih pokreta iz otomanskog doba, kao što je Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija (VMRO) koju obje zemlje smatraju dijelom sopstvene istorije.

Ta revolucionarna organizacija je osnovana 1893. godine, na teritoriji koja je sada sjeverni grčki region Makedonija, ali je takođe djelovala na teritorijama sadašnje Bugarske i Sjeverne Makedonije.

Delčev, jedan od najistaknutijih lidera VMRO, živio je i radio u raznim djelovima Otomanskog carstva i u tadašnjoj autonomnoj Kneževini Bugarskoj, koja se protezala teritorijom sadašnje sjeverne Grčke, Bugarske i Sjeverne Makedonije.

Poslije smrti Delčeva, njegovi ostaci su sahranjeni, ekshumirani i ponovo sahranjeni u te tri zemlje.

Delčev se sada slavi u Sjevernoj Makedoniji kao patriota i ključni osnivač pokreta za makedonsku nezavisnost.

Bugarski istoričari naglašavaju njegovo bugarsko obrazovanje i uticaje – uključujući to što je bio inspirisan prethodnim 19-vjekovnim bugarskim revolucionarima Vasilom Levskim i Hristom Botevim.

Bugarski premijer Borisov i njegov kolega iz Sjeverne Makedonije Zoran Zaev 2. avgusta su zajedno položili cvijeće ne grob Delčeva da obilježe godišnjicu Ilindanskog ustanka, kao i sporazum o prijateljstvu iz 2017.

Sofija i Skoplje, međtim, i dalje ne mogu da se usaglase oko datuma kada bi dvije zemlje zajedno obilježavale sjećanja na Delčeva.

Bugarska odbacuje taj datum, navodeći da bi obilježavanje trebalo da bude 4. februara ili 4. maja, na dan njegovog rođenja ili smrti.

---

Njemačka predlaže početak pregovora sa Skopljem
Njemačka je predložila početak pregovora o članstvu u EU sa Sjevernom Makedonijom prije kraja godine i u principu je saglasna da se pokrene proces sa Albanijom, ali bez određivanja tačnog datima dok Tirana ne ispuni određene uslove.

U nacrtu odluke ministara EU za samit 15. oktobra a u koju je uvid imala agencija Rojters navodi se da „u svjetlu ostvarenih reformi u reformama evropski blok donosi odluku da će otvoriti pristupne pregovore sa Sjevernom Makedonijom.

U tekstu se ističe da bi prva takozvana međuvladina konferencija ili preliminarni sastanak između zemlje kandidata i zvaničnika EU trebalo da bude održan do kraja ove godine.

U dokumentu ima određenih dijelova pripremljenih za Albaniju jer su EU u zabrinuti zbog korupcije u toj zemlji.

Njemačka se prethodno protivila članstvu balkanskih država, ali su poslanici Bundestaga prošlog mjeseca glasali za otvaranje pregovora sa Albanijom i Sjevernom Makedonijom.