-PIŠE: JOVAN B.MARKUŠ

Za razliku od praktično već formiranog grba do sredine 19. vijeka, crnogorska zastava dobija pun razvoj i oblikovanja u doba Knjaževine Crne Gore. Knjaz Danilo I je naslijedio djelimično oformljen barjak, tako da se isti barjak upotrebljava kao državni, vojni (alaj-barjak) i dinastički tj. suverenov barjak. Danilovim državnim reformama i novom organizacijom crnogorske vojske ustanovljavaju se i nove zastave. One su se sastojale od tri horizontalno obojena polja u sredini sa krstom. Uoči Grahovačke bitke (1858) po nalogu knjaza Danila I izrađen je novi vojni glavnokomandujući barjak. Polje je crveno, a na sredini je dvoglavi bijeli orao sa inicijalima „DI“ i zlatnim lavom ispod orla.

Prvu vijest o trobojnim zastavama u Crnoj Gori donijele su „Srpske novine“ iz Beograda, u broju od 29. aprila 1858. godine. U članku se navodi da se u Kotoru izrađuju slovenske trobojke koje je naručio knjaz crnogorski. Dvije inostrane monografije o Crnoj Gori opisuju crnogorsku narodnu zastavu kao kombinaciju horizontalno postavljenih boja (crvene, plave i bijele) ali daju drugačiji raspored boja.

„Trobojka“ ili „trikolora“ pojavila se u vrijeme francuske revolucije 1789, i postala je poznata kao simbol slobode širom svijeta. Trobojka je bila nadahnuće za mnoge druge zemlje, koje ove boje tumače kao simbol slobode. U raznim rasporedima i kombinacijama trobojku su prihvatile: Italija, Holandija, Belgija, Rusija... itd. Danas u svijetu ima najviše zastava koje su kombinacija tri boje, čiji je uzor upravo trobojka.

Knjaz Danilo je prvi put istakao trobojku u julu 1860. godine. Kako je zabilježio „Srpski dnevnik“ iz Novog Sada u br. 55 od 14.7.1860. prilikom boravka knjaza Danila i knjeginje Darinke u Prčanju na kući se vila „trobojna bijelo-plavetno-crvena zastava“. Najvjerovatnije da je knjaz Danilo ustanovio trobojku kao državnu zastavu po ugledu na francusku trobojku, koja je postala simbol slobode, i na trobojke koje su koristile druge slovenske zemlje.

Francuz Fransoa Lenorman je 1865. godine boravio u Crnoj Gori, a svoje zapise o tom putovanju objavio je u Parizu 1866. godine u knjizi „Turci i Crnogorci“. Ovi zapisi su prevedeni i na srpski jezik. On je zapisao sledeće: „Svako pleme ima svoju zasebnu zastavu, a zajednička crnogorska zastava ima iste boje kao i francuska, samo što boje idu horizontalno. Crnogorci vele da ove tri boje predstavljaju tri vrline: plavo vjeru, bijelo nadu i crveno milosrđe. Državni grb Crne Gore je dvoglavi orao vizantijskih imperatora“ (Tri Francuza o Crnoj Gori, Cetinje, 1949, str. 150–151). Lenormanovo svjedočanstvo o crnogorskoj zastavi je istovjetno i kod sveštenika Viljema Dentona, koji je putovao po Crnoj Gori 1865. godine. To je objavio u knjizi „Crna Gora, njen narod i njegova istorija“, koja je štampana u Londonu. Poslije Berlinskog kongresa (1878) ustalio se crveno-plavo-bijeli redosled boja na crnogorskoj trobojci. Osamdesetih godina 19. vijeka počela je masovna upotreba trobojke kao narodne zastave. Od tada, trobojne zastave postaju obavezni sastavni dio dekora kod svih državnih, dinastičkih i narodnih svetkovina. Više članaka iz ovih godišta „Glasa Crnogorca“ obavještavaju o svečanom izgledu crnogorske prestonice iskićenim „narodnim“ (trobojke) i „vojničkim“ (krstaš) zastavama. Trobojke su bile istaknute stalno na zgradama državnih nadleštava i oblasnih uprava. Trobojke su imale i svoju nedržavnu namjenu da bi se upotpunio svečarski dekor. U okružnici brigadirima iz 1899. godine, Ministarstvo vojno strogo je zabranjivalo da se „u svatovima nose vojnički krstaš barjaci, već samo trobojnice crveno-plavo-bijele“ (DA CG, MV, 1899, br. 92 od 16.8.1899)


(NASTAVIĆE SE)

---