Zahvaljujući modernoj tehnologiji i aparatima koje su inžinjeri razvili, mehanobiologija je od 2007. godine strahovito napredovala, te su mehano– inžinjeri naročito zainteresovani da uđu u područje biologije i da se bave bioinžinjeringom. Budući da se ovo područje razvija vrlo brzo, Međunarodna škola biofizike „Akademik Radoslav K. Anđus” (NERKA), koja je održana u Institutu za biologiju mora u Kotoru, značajna je zbog toga što mladim studentima predstavlja najnovija dostignuća u oblasti mehanobiologije, sa podtemama „Od jonskih kanala do biomaterijala”, „Životinjski i biljni sistemi” i „Biofizičke tehnike analize”. Biolog dr Rajko Martinović, saradnik u istraživanju u IBM, sa specijalnošću Ekofiziologija morskih organizama, ističe da je cilj ove škole „da se među mladim naučnicima promoviše ova naučna oblast”, te očekuje da „ona postane tradicija u Institutu”.
– Želimo da mladim studentima pokažemo da su velike mogućnosti za studiranje, za naučni rad, da postignu svoje karijere u ovoj oblasti. Otvaraju se velike perspektive za njih kao nove mlade naučnike – ističe Boris Martinac, profesor biofizike iz Sidneja, spoljni organizator ove škole.
Preko 30 godina radi u ovoj oblasti zajedno sa profesorima Keidži Naruse i iz Japana i Erik Onore iz Francuske, te ih naučna javnost smatra pionirima mehanobiologije.
– Mehaničke sile su prisutne svuda i mi smo vrlo mehanička bića – hodamo, krećemo se u gravitacijskom polju, kad plivamo u vodi isto osjećamo pritisak, kad nekoga dodirnemo, osjećamo tačku dodira, čulo sluha takođe je rezultat djelovanja zvuka i pritiska vazduha. Ljudsko tijelo čini 70 posto vode, koja je osnova za život i ona pravi razlike u „osmotskom pritisku”, koje su stalno prisutne u ćelijama, od bakterija pa sve do čovjeka. Dugo se nije znalo koji to molekuli regulišu pritisak, jer znamo ako trčimo, ako smo nervozni, pritisak nam se povećava, srce brže udara... Ove godine će izaći članak koji će pokazati da molekuli – „baroreceptori” regulišu brzinu protoka krvi. Od brzine protoka krvi zavisi i trenje na koje baroreceptori reaguju, pošalju električni signal koji stigne do mozga, krvne žile se skupljaju, kontrahiraju i naj taj način krvni pritisak ide gore-dole, objašnjava biofizičar Martinac, zaposlen u prestižnom Kardiološkom institutu „Viktor Čang”.
Naučnici su došli do otkrića kako dolazi do promjene u strukturi makromolekula koji leže u membrani i reaguju na pritisak, a američki biolog Donald MekKInon dobio je Nobelovu nagradu za otkriće sličnih struktura membranskih jonskih kanala, što je otvorilo jednu potpuno novu granu biofizike. Time su otvorena vrata za rješavanje značajnih medicinskih problema, koji su mogli da se riješe kontrolom tih proteina u membrani. Doktor Boris Martinac naglašava da će sva ova nova saznanja uticati na razvoj novih medikamenata kojima se može regulisati krvni pritisak, a inženjeri će razviti nove tehnologije u oblasti robotike kako bi ljudima sa zdravstvenim problemima olakšali život– oni koji imaju artritis, imaju bolove u koljenima, inženjeri mogu da naprave gelove i materijale koji će zamijeniti vezivno tkivo. Oboljeli će imati šansu da izbjegnu operacije, a bol će moći da kontrolišu pomoću jednostavne injekcije.
– Već sada neki ljudi su na putu da postanu roboti – ja sam nosio naočare, ali sam operacijom ugradio vještačka sočiva. Ljudima koji polome kosti, ugrađuju se metalne ploče, prave se vještačke noge, kojima mogu fantastično da hodaju. U Australiji imamo svake godine paraolimpijske igre za ljude sa ortopedskim pomagalima, što je dostignuće savremenog doba –objašnjava on za „Dan”.
Mehanobiologija je novi pravac biologije koji nastoji da objasni kako ćelije i tkiva reaguju na mehanički stimulans. Otkriveni su mnogi zanimljivi fenomeni, kao na primer kako arterije i aorte osjećaju protok krvi i kako to utiče na regulaciju dimenzija arterija.
– Ta otkrića objasnila su nam zašto su fizičke vježbe, trčanje, dobri da biste preko tih bioloških senzora mogli da pripremite organizam da bude u stalnom stanju „eksitacije” koja je neophodna. Takođe, postoje i oboljenja koja nastaju usled neregulisanog krvnog pritiska – podsjeća profesor Pavle Anđus, koji predaje Neurobiofiziku na Beogradskom univerzitetu i predsjedava Biofizičkim društvom Srbije.
Nedavno je potpisan i ugovor između Biološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu i Instituta za bilogiju mora u Kotoru.
– Mnogo je pomogao Mirko Đurović direktor IBM, koji je podržao ideju da se ova Škola održava ovdje, a cilj nam je da dovedemo ljude iz svijeta da ovdje ne samo drže predavanja, nego da se bave naučnim istraživanjima, kada uspijemo da dobijemo sredstva za neke međunarodne projekte – kaže prof. Anđus i potsjeća da su još `70-ih godina ovdje dolazili naučnici iz cijelog svijeta, čak i nobelovci. Radili su interdisciplinarne nauke, ne samo marinsku biologiju, nego i neuronauke, molekularnu biologiju, genetiku. Danas istraživači Instituta rade na oko 40 međunarodnih projekata, a naučnici Biološkog fakulteta iz Beograda u tom smislu namjeravaju da razviju saradnju sa Univerzitetom Crne Gore.
M.D.POPOVIĆ

Nauka povezala generacije i meridijane

Međunarodna škola biofizike „Akademik Radoslav K. Anđus“ (NERKA) je osnovana 2006. godine i ovo je njeno sedmo izdanje. Pokrenuta je u čast jednog od osnivača biofizike na ovim prostorima - Radoslava Anđusa (1926 - 2003), profesora Univerziteta u Beogradu, porijeklom Paštrovića, koji je jedan od osnivača Instituta za biologiju mora u Kotoru. Školu tradicionalno organizuje Biofizičko društvo Srbije, čiji je predsjednik njegov sin, prof. Pavle Anđus, uz podršku Međunarodne unije za čistu i primijenjenu biofiziku (IUPAB), Evropske asocijacije društava biofizičara (EBSA), Međunarodne organizacije za istraživanje mozga (IBRO) i COST, Akcije EuroCellNet. Školu je pohađalo 35 polaznika iz Čehoslovačke, Francuske, Njemačke, Srbije, Crne Gore, a naučna izlaganja predstavilo je 13 predavača, pored pomenutih i Ksenija Radotić, Aleksandra Mitrović i Jasmina Popović iz Srbije, Eduardo Perozo, Ruma Sejda i Vladimir Parpura iz SAD, Janis Misirlis iz Grčke, Dejvid Beč iz Velike Britanije, Tanja Dučić iz Španije i Gabor Stejnbah iz Mađarske.