-„Umetanjem”atoma u drugi atom naučni su uspjeli da postignu potpuno novi oblik materije, o kojem se do sada samo teoretisalo.
Postoje, uče nas i u školi, tri tj. četiri osnovna stanja materije ili agregatna stanja. To su čvrsto, tečno, gasovito i jonizovana plazma. Uz to postoje još tri, laički rečeno, egzotičnija stanja, a to su - kvark-gluon plazma, boze-ajnštajnov kondenzat (koji je važan za našu priču) te fermionski kondenzat.
Većina nas na dnevnoj bazi se ne zamara materijom koja ne spada u kategorije tečnog, čvrstog i gasovitog. Boze-Ajnštajnov kondenzat je stanje materije razrijeđenog bozonskog (bozoni su čestice kojima ne smeta da dijele isto fizičko stanje s drugim bozonima te imaju cjelobrojni spin, dok fermioni ne podnose dijeljenje te imaju polucjelobrojni spin) gasa ohlađenog na temperaturu najbližu moguću apsolutnoj nuli (-273.15 stepeni).
Na temperaturi milion puta hladnijoj od svemira jasnije se vide fundamentalni zakoni prirode i fizikalnog svijeta. Ultra niske temperature uspore atom gotovo do mirovanja, i time se `istaknu` neke važne, i neobične, fizikalne karakteristike (kao npr. četvorodimenzionalnost, superkrutine, vremenski kristali itd.)
Naučnici s Bečkog univerziteta, te sa Harvarda i Univerziteta Rajs iz Teksasa kondenzat su napravili s atomima stroncijuma - vrlo reaktivnog hemijskog elementa.
– Prosječna udaljenost između elektrona i jezgra atoma može da iznosi nekoliko nanometara. To je više od hiljadu puta radijusa atoma vodonika – rekao je profesor Joakim Burgdefer sa Univerziteta u Beču.
Laički rečeno njihova ideja je bila da ubace atom u prazan prostor drugog atoma, a sve to unutar kondenzata. Kako bi to postigli laserom prenose energiju jednom od atoma što njegov elektron izbaci u puno širu orbitu i pretvara taj atom u tzv. Rajdberg atom.
Čak 170 atoma stroncijuma može se `ugurati` unutar orbite spoljnog elektrona (iako njegova pozicija nikada nije posve sigurna). Prisutnost drugih atoma djeluje na elektron minimalnom silom što utiče na stvaranja krhke i slabe veze između`raširenog` atoma i drugih atoma te stvara vrlo egzotično stanje materije - Rajdbergov polaron (elektron u posebnom stanju).
Naravno sve ovo se može detektovati samo pri ovim radikalno niskim temperaturama kondenzata, ali je prvi put da su primjećeni polaroni ove vrste - do sada su zabilježeni samo Rajdberg molekuli, u kojima udaljeni elektroni vežu atom uz neki drugi atom.
– Ove slabe veze unutar ove materije su nevjerovatan potencijal za istraživanje i samog kondenzata te načina na koji se atomi u njemu ponašaju, kao i novih (pod)vrsta materije unutar subatomske fizike – rekao je Burgderfer, a nadovezao se i Tomas Kilijan sa Rice Univerziteta rekavši da se o „ovome ne uči na hemiji, to su novi mehanizmi koji se proučavaju tek proteklih pet godina”.