Naredni sati su odlučujući za budućnost odnosa EU i Velike Britanije. U trenutku smo kada se lomi da li će biti dogovora ili ne. To je Brisel poručio nakon što je glavni EU pregovarač Mišel Barnije obavijestio ambasadore članica da još nije postignut trgovinski sporazum sa Velikom Britanijom poslije Bregzita.

Odnosno, da nekog napretka ima, ali ne i onog „odlučujućeg” i to u ključnim pitanjima oko kojih niko ne popušta ni poslije godinu dana pregovora.

– Shvatamo da je bilo nekog progresa, ali nisu uspjeli da premoste zančajne razlike u tri ključne oblasti: ista prava, upravljanje i ribarstvo – kaže visoki EU diplomata.

Nakon pauze u pregovorima zbog „nepostojanja uslova za napredak”, glavni pregovarači EU i Velike Britanije, Mišel Barnije i Dejvid Frost, nastavili su juče intenzivne razgovore u Briselu.

U Evropskoj komisiji naglašavaju da je, i pored vremenskog limita do kraja godine, važnija suština dogovora sa Londonom koja mora da zaštiti EU interese, piše beogradski „Blic”.

U Komisiji ponavljaju da se EU od početka sprema za „sve scenarije” i da će se predsjednica Ursula fon der Lajen večeras ponovo čuti telefonom sa britanskim premijerom Borisom Džonsonom, kako bi ponovo procijenili situaciju.

I u Britaniji se, kako se čini, spremaju za „sve scenarije”, a posebno one najcrnje. Tajni vladin dokument, čiji sadržaj ostrvski mediji prenose ovih dana, otkriva šta će sve zadesiti zemlju ako do sporazuma ne dođe.

Svaka strana prebacuje lopticu odgovornosti za neuspjeh onoj drugoj i sve je manje vremena za dogovor, iako je velika većina sporazuma već odavno dogovorena. Ali, ta mala pitanja oko kojih nema dogovora bitna su i jednoj i drugoj strani.

Prema pisanju „Blica”, glavne prepreke oko kojih EU i Britanija ne uspijevaju da se dogovore su vezane za ribarstvo, jednaka prava i upravljanje. Uz sva tri pitanja vežu se i ona o standardima i zaštiti životne sredine, podsjeća „Euraktiv”.

Oko ribolova stvar je jasna. London želi da britanski ribari mogu svoju ribu da prodaju na tržištu EU. Brisel, prije svih zbog pritiska Francuske, pristao bi na to jedino ako EU ribari dobiju mogućnost da nastave da love ribu i u britanskim vodama. Koliko god mali bio udio ribarstva u ekonomiji i Unije i Britanije, pitanje ima političku i simboličku važnost jer se tiče suvereniteta, a bio je jedan od argumenata tokom kampanje za Bregzit pozivima da „Britanija konačno upravlja svojim morem”.

Drugi problem je nešto složeniji. Radi se o „jednakim uslovima igre”, odnosno istim pravilima za sve. To znači da ako Britanija dobije neometan pristup tržištu EU za svu svoju robu, bez carina, onda se mora osigurati da britanska preduzeća u svojoj državi ne budu privilegovana u odnosu na ona iz EU. Dakle, britanska vlada ne bi smjela svoja preduzeća da dovede u privilegovan položaj poreznim olakšicama, subvencijama ili državnom podrškom. To bi najlakše bilo riješiti primjenom EU pravila o tržišnom takmičenju, sa kojima Britanija ima iskustva i što ne bi u praksi bilo teško ni preduzećima. Ali, i u ovom pitanju London želi da dokaže da sada, kako prenosi „Blic”, Britanija postaje „potpuno nezavisna država koja sama odlučuje o svojoj politici subvencija”. Isto tako EU neće dopustiti da se britanska roba bez carine proda na jedinstvenom tržištu EU ako ne zadovolji sve stroge standarde propisane pravilima Unije.

I poslednje pitanje tiče se upravljanja eventualnim sporazumom. Strane tek treba da dogovore ko je odgovoran za praćenje primjene sporazuma i ko ima ovlašćenje da interveniše u slučaju kršenja. Za Veliku Britaniju do sada je bilo neprihvatljivo da to bude Evropski sud u Luksemburgu.

Dok pregovori balansiraju na ivici provalije, tajni vladin dokument, koji kruži britanskim medijima, otkriva da bi u slučaju Bregzita bez sporazuma Britaniju zadesili socijalni nemiri, nestašice ljekova i goriva i rast cijena hrane.

Dosije sa „razumnim najgorim scenarijem“ na 34 stranice navodi ono što Dauning strit vjeruje da bi moglo da se dogodi u slučaju da Britanija u novoj godini izađe iz EU bez zaključenog trgovinskog sporazuma. Vladin izvor je potvrdio autentičnost dokumenta i otkrio da je on sastavljen u septembru.

U dokumentu se kaže da bi „stope protoka ljekova i medicinskih proizvoda u početku pala na 60–80 odsto tokom tri mjeseca, što bi, ukoliko ne bude ublaženo, uticalo na isporuku ljekova i medicinskih proizvoda širom Britanije“. To može biti posebno nezgodno ako se uzmu u obzir pandemijske okolnosti.

Uznemirujući dokument za mnoge Britance takođe upozorava na „proteste i kontraproteste“, sukob između britanskih i evropskih ribolovaca, rast cijena hrane i goriva, smanjenu dostupnost hrane i povećan rizik od terorizma.

Dokument procjenjuje i da bi svaka 20. opština u Britaniji bila u riziku od finansijskog kolapsa.

---