- Piše: Borivoje Ćetković

U svim bivšim socijalističkim republikama nakon razbijanja Jugoslavije, sa izuzetkom Makedonije, ukinut je Dan ustanka i zvanično se ne obilježava, mada se svi kunu u antifašizam- fundamentalnu vrijednost na kojoj se osniva EU. Šta se sve dešava u okruženju (prije svih u Hrvatskoj) priča je za sebe. Može se čuti sve i svašta: u Jasenovcu nijesu ubijani ljudi- bio je to radni logor! EU ćuti i toleriše. I mi u Crnoj Gori nijesmo imuni na istorijski revizionizam- prošlost se prilagođava političkim potrebama i ideologijama vladajuće grupe oko gospodara. Borci- zelenaši, ideološki i interesno vezani za režim, povodom 13. jula, dana opštenarodnog ustanka, oglase se kako su tog dana pošli u borbu za „vaspostavu” nezavisne Crne Gore, mada je dobro poznato da su ustanici listom ustali da sruše zelenašku, separatističku 12. julsku Crnu Goru, stvorenu uz pomoć italijanskih fašista.
Prethodnih godina pisao sam o 13. julu, pa ću ovaj tekst posvetiti ukidanju Dana ustanka u Srbiji.
Pođimo redom. Nije trebalo dugo čekati nakon petoktobarskog puča 2000. godine, da dosovska Narodna skupština Republike Srbije, na predlog Vlade Zorana Đinđića, 9. jula 2001. godine, izglasa Zakon o državnim i drugim praznicima. Ovim zakonom Sretenje je postalo Dan državnosti i ukinut je Dan ustanka Srbije (7. jul 1941.) Šef poslaničke grupe vladajuće koalicije, Čedomir Jovanović, rekao je da se usvojenim zakonom „traga za onim dijelom državnog i društvenog identiteta koji je izgubljen u prethodnih 60 godina.“ Dokle je stigla Srbija u tom „traganju za dijelom državnog i društvenog identiteta“ ubrzo se vidjelo- nikada mizernije, koruptivnije, slugeranjskije političke koterije nije zajahalo građane Srbije od ove dosovske.
Sedmi jul je dan kada je otpočeo ustanak u Srbiji- prvi u hronološkom nizu ustanaka naroda u Jugoslaviji koji je doveo do stvaranja prve veće oslobođene teritorije u Evropi. Oslobođeni su prvi veći evropski gradovi: Užice i Čačak. Nova dosovska vlast ukidanjem sedmog jula kao državnog praznika imala je za cilj da napravi otklon ne samo prema Narodnooslobodilačkom pokretu i socijalističkoj revoluciji, već i prema onom veoma bitnom dijelu oslobodilačkih tradicija Srbije.
Oklevetan je Dan ustanka Srbije i jedan od njegovih pokretača Žikica Jovanović Španac, posmrtni nosilac titule narodnog heroja, jugoslovenski dobrovoljac u Internacionalnim brigadama Španske republikanske armije.
Žikica Jovanović Španac rođen je u Valjevu 1914. godine, gdje je završio gimnaziju, a u Beogradu je studirao jugoslovensku književnost na Filozofskom fakultetu. Aktivan je u beogradskom naprednom studentskom pokretu, pa je primljen u KPJ 1936. Imao je 22 godine kada se 1937., neposredno pred diplomski ispit, uputio u Španiju da bi pomogao radnicima Madrida i Andaluzije u njihovoj borbi protiv fašizma. U pismu upućenom majci iz Španije objašnjava joj da „nije mogao ostati slijep i gluv za bolove i dozive čovječanstva“, moleći je za oproštaj, za bol koji joj je nanio.
Bio je politički komesar Rađevske čete. Borio se sa Njemcima i nedićevcima. Poginuo je u 27. godini u borbi protiv četnika u selu Radanovcu kod Kosjerića 13. januara 1942. godine.
U međuvremenu od kada je ukinut Dan Ustanka nepoznati počinioci dvaput su mu skrnavili spomenik, baš njemu atipičnom srpskom komunisti, kakvih nije bilo mnogo u Srbiji- obrazovanom intelektualcu, doraslom ideji i odanom srpskoj slobodarskoj tradiciji. Borio se i poginuo je tamo gdje je započeo borbu- ostao je uz svoj narod koji je digao na ustanak.
Dvojica žandara koji su bili u kvislinškoj službi rehabilitovani su pred okružnim sudom u Šapcu 8. decembra 2008. godine, na osnovu pravno i istorijski neprihvatljivog Zakona o rehabilitaciji (2006). Priča o događajima u Beloj Crkvi da to nije bio početak ustanka protiv neprijatelja koji je okupirao Srbiju i nametnuo kvislinški režim, već su to bili i „počeci bratoubilačkog i građanskog rata“, nije nova-konstruisale su je sluge okupatora još u toku Drugog svjetskog rata. Naime, u Beogradu je 1942. godine objavljena publikacija „Krvava lista komunističkih zločina‘‘, koju su priredili predstavnici policijskog aparata koji se stavio u službu okupatora i kao takva nije valjan istorijski izvor. Priređivači publikacije događaj u Beloj Crkvi označili su kao početak građanskog rata u Srbiji i „ komunističke revolucije....borbe protiv srpskog naroda i uspostavljanja diktature nad njim“.
Dakle, „bila je to krvava revolucionarna akcija“- nema ni pomena o ustanku protiv nacista i njegovih slugu. Tako su pisali saradnici okupatora 1941. godine, i te njihove „utvrđene istine“ ponavljaju i danas neki aktuelni srpski istoričari.
Realnost istorijskog događaja (prema svjedočenju očevidaca) je takva da je Žikica Jovanović ubio dvojicu žandara tek nakon njihovog potezanja pušaka, da prekaljeni učesnik Španskog građanskog rata nije bio bezdušni, svirepi egzekutor i da je u svojoj Rađevskoj četi Valjevskog NOP odreda okupio i borce među kojima su se nalazili ugledni intelektualci koji su uživali poštovanje među stanovnicima šireg valjevskog područja.