- Pi­še: Mi­lu­tin Mi­ćo­vić

Ni­gdje ne­lju­di­ma ni­je bi­lo te­že ne­go u Cr­noj Go­ri. Šta su oni ne­sreć­ni­ci pre­tr­pje­li ni­je ni­ko opi­sao! Pro­sto, bi­lo je ne­do­stoj­no za­ni­ma­ti se ne­čo­vje­kom i ne­lju­di­ma. Za njih je bi­la re­zer­vi­sa­na sa­mo jed­na ri­ječ – sik­ter! Oni se ni­je­su mo­gli za­dr­ža­ti lju­di­ma pred oči­ma, osim, pod no­ge da osta­nu.
Ri­ječ­ju „sik­ter“ za­vo­dio se red. Iz­go­va­ra­la se stra­sno i auto­ri­ta­tiv­no. U se­bi je isto­vre­me­no sa­bi­ra­la gor­či­nu i ka­tar­zič­nu moć. Kroz nju se čo­vjek či­stio od gor­či­ne i ne­či­stog pri­su­stva ne­čo­vje­ka i ne­lju­di. Ta je ri­ječ bi­la oštra kao sa­blja, i naj­če­šće pra­ved­na kao do­bro­tvor­ni oganj.
Ni­ko se ni­je za­ni­mao nje­nom eti­mo­lo­gi­jom (što sad ima ve­ze ako je tur­ska ili arap­ska, i kod njih je isti pro­blem s lju­di­ma i ne­lju­di­ma!), ali svi su zna­li nje­no zna­če­nje. Or­gan­ski su osje­ća­li i pri­ma­li njen sa­dr­žaj, ko­ji je pro­iz­vo­dio dej­stvo kao kad za­plju­sne va­tra po obra­zu.
Čo­vjek mo­že da pra­šta, a ne­čo­vjek ne mo­že. I u to­me se oštro raz­li­ku­ju čo­vjek i ne­čo­vjek. Ka­ko će ne­sret­nik da pra­šta, kad je va­zda is­pod čo­vje­ka, is­pod osnov­ne mje­re čo­vje­štva. Ne­čo­vje­ku je do­sta mu­ke što je ne­čo­vjek, i ne mo­že ni­kad iz nje iza­ći. Čo­vjek mo­že da ne mr­zi ne­čo­vje­ka, a ne­čo­vjek ne mo­že da ne mr­zi čo­vje­ka. Isto­ri­ja ne­čo­vje­ka je jad, bi­je­da, za­vist, mr­žnja... Isto­ri­ja čo­vje­ka je ne­za­mi­sli­va bez bor­be, pra­šta­nja i lju­ba­vi.
Naj­ve­će je po­lje iz­me­đu čo­vje­ka i ne­čo­vje­ka, re­če­no je. A ka­ko je i ne­čo­vjek ne­ki čo­vjek do­šlo je vri­je­me da vi­di­mo, s ve­li­kim isto­rij­skim za­ka­šnje­njem. Ra­ni­je se ni­je­smo ima­li kad tim za­ni­ma­ti, sad ne­ma­mo čim ne­go tim.
Ali ot­kad se po­ja­vio nad­ne­čo­vjek, kre­nu­lo je još go­re i cr­nje. A pr­vo što se de­si­lo - lak­nu­lo je ne­lju­di­ma, a lju­di su do­pa­li no­vih mu­ka. Nad­ne­čo­vje­ka su iz­mo­li­li ne­lju­di, iz nji­ho­ve na­go­mi­la­ne bi­je­de i ne­po­čin­sta­va, ko­ja su se ta­lo­ži­la vje­ko­vi­ma u ne­sreć­noj isto­ri­ji ljud­skoj.
Nad­ne­čo­vjek je lek­sič­ka ko­va­ni­ca Ran­ka Jo­vo­vi­ća, i ona vri­je­di sa­ma ko­li­ko i knji­ga pje­sa­ma. Pje­snič­ka in­tu­i­ci­ja je mno­go šta sa­bra­la u tom lek­sič­kom pa­ra­dok­su. Kad bi­smo bu­kval­no pre­ve­li zna­če­nje ri­je­či nad­ne­čo­vjek, bi­lo bi - vi­še ne­go ne­čo­vjek. Ili, ako do­ve­de­mo do kraj­njeg pa­ra­dok­sa, zna­či­lo bi – vi­še ne­go ni­ko. Otu­da nad­ne­čo­vjek, ko­ji je u osno­vi ne­čo­vjek, ima ne­što što te­ško sa­svla­da­va um...
Nad­ne­čo­vjek ni­je sa­mo ono što je on sam po se­bi (ne­čo­vjek) ne­go je on i nje­go­va vi­so­ka ulo­ga ko­ja mu se po­vje­ra­va u na­o­pa­kom dru­štvu i dr­ža­vi. A ulo­gu do­bi­ja re­ži­jom na­o­pa­kog po­ret­ka, gdje je pla­ni­ra­no vla­da­nje ne­lju­di, nad lju­di­ma.
Nad­ne­čo­vjek se raz­li­ku­je od ne­čo­vje­ka sa­mo u to­me što nad­ne­čo­vjek mo­ra sa­svim da spa­li sa­vjest, dok u ne­čo­vje­ku sa­vjest ni­je pot­pu­no uda­vlje­na.
Vla­da­nje ne­lju­di nad lju­di­ma je glo­ba­li­stič­ki trend, a po­seb­no se su­ro­vo ostva­ru­je u dr­ža­vi­ca­ma ko­je su pred­vi­đe­ne da ne­sta­nu - da­vlje­njem. Pret­po­stav­ka ne­sta­ja­nja dr­ža­vi­ca i nje­nih na­ro­di­ća - da­vlje­njem - is­pu­nja­va se do­vo­đe­njem na vlast do­ma­ćih ne­lju­di, ko­ji kad do­bi­ju vlast po­sta­ju nad­ne­lju­di. Oni će ta­da, uz glo­ba­li­stič­ku po­dr­šku, da ras­ko­pa­va­ju te­me­lje svom na­ro­du, da mu br­lja­ju ime, ču­pa­ju je­zik, lo­me kič­mu.
Ako je ne­kad u Cr­noj Go­ri ne­lju­di­ma bi­lo naj­te­že, sad je naj­lak­še. Do­šlo je vri­je­me da se ne­lju­di osve­te lju­di­ma za sve mu­ke i pre­zir ko­ji su im na­ni­je­li to­kom ci­je­le isto­ri­je Cr­ne Go­re. Ne sa­mo da se osve­te lju­di­ma, ne­go i da pre­o­ru te­me­lje svog ne­sreć­nog na­ro­da... Gdje nad­ne­čo­vjek, s ne­lju­di­ma glad­nim ne­čo­vje­štva, sve po pro­gra­mu spro­vo­di ovu pro­ce­du­ru.
Evo gle­da­mo ka­ko ne­sta­je Cr­na Go­ra – ka­ko nje­ni čel­ni­ci idu na Ko­so­vo da sret­nji­ka­ju Al­ban­ci­ma al­ban­sko Ko­so­vo. Da im ba­ce pod no­ge Ga­zi­me­stan i Ko­sov­ski stub, pr­vo Lov­ćen, pa on­da Vi­so­ke De­ča­ne, Peć­ku pa­tri­jar­ši­ju, Gra­ča­ni­cu, Bo­go­ro­di­cu Lje­vi­šku, Pri­zren – ri­ječ­ju, srp­ski Je­ru­sa­lim.
A kralj Ni­ko­la je se­be sma­trao na­sled­ni­kom Ne­ma­nji­ća. Kru­ni­sao se pod kru­nom sve­tog Ste­fa­na De­čan­skog, pa­sao je sa­blju kra­lja Mi­lu­ti­na, oslo­ba­đao u Bal­kan­skim ra­to­vi­ma Me­to­hi­ju, dao u ru­ke ta­da­šnjem vla­di­ci Ga­vri­lu Do­ži­ću (Mo­ra­ča­ni­nu, Cr­no­gor­cu) klju­če­ve od De­ča­na i Peć­ke pa­tri­jar­ši­je.
(Autor je knji­žev­nik)