-Autor: Norbert Mapes – Nidik

„Rješenja” – tako se zove odlomak u jednom „non-pejperu” koji je slovenački premijer Janez Janša još prije nekoliko mjeseci predao nekolicini odabranih adresata u Evropskoj uniji. Ono što je uslijedilo liči na dokument Berlinskog kongresa iz 1878. kada su se Oto fon Bizmark, lord Solsberi i knez Gorčakov povili nad geografskom kartom Balkana – i u roku od mjesec dana na svoju ruku odlučili o sudbini nacija.

Za „a) Ujedinjenje Kosova i Albanije” su u „non-pejperu” rezervisana četiri reda.

Tačka „b) Ujedinjenje velikog dijela Republike Srpske sa Srbijom” dobila je još jedan red manje.

Janša bi ovom prilikom htio ponovo da odredi i oblik susjedne Hrvatske: „c) Hrvatsko nacionalno pitanje može biti riješeno” tako što će se „pretežno hrvatski kantoni u Bosni i Hercegovini ujediniti s Hrvatskom” ili će se „hrvatskom dijelu” BiH dati „poseban status” – „prema modelu Južnog Tirola”.

Ostaju Bošnjaci, koji čine skoro polovinu stanovništva zemlje. Prema ovom planu, oni dobijaju „nezavisno funkcionišuću državu” i „za nju preuzimaju potpunu odgovornost”. A ako ne žele, ne moraju u EU: „Na referendumu mogu birati između budućnosti u EU ili izvan nje, poput Turske.” U Janšinom papiru stoji da se, doduše, muslimanski Bošnjaci „privremeno” zalažu za članstvo u EU. „Ali, ako se haos nastavi i sa sve jačim utjicajem Turske i radikalnog islama”, piše Janša, „stanje se u idućoj deceniji može drastično pogoršati”. I dodaje da najprije treba „djelovati u tišni”, sve dok „plan” ne bude dogovoren s „donosiocima odluka” u regionu i u međunarodnoj zajednici.

„Non-pejper” je izazvao prve potrese još prije nego što ga je u srijedu uveče objavio slovenački portal „necenzurirano.si”. Ponovno povlačenje granica, tema spornog papira, na Balkanu je nešto poput slona u prostoriji: velika prijetnja, ali o njoj niko ne govori. Nakon prvih glasina o „non-pejperu”, hrvatski ministar spoljnih poslova Gordan Grlić Radman otputovao je u Sarajevo i umirio duhove, rekavši da Hrvatska podržava integritet susjedne države i da za postojanje slovenačkog „fantomskog papira” nema „nikakvih dokaza”.

Jedan od adresata, predsjednik Evropskog savjeta Šarl Mišel, prethodno je rekao da „ne može potvrditi” da ga je primio – što strogo uzevši ne znači da se to nije desilo.

U ovom regionu već 30 godina postoji spor oko dva koncepta. Prema jednom, vladajućem, granice ostaju netaknute; svaka pojedina zemlja stvara demokratske strukture u kojima ima mjesta i za etničke manjine.

Prema drugom, uglavnom prećutnom konceptu, povlače se nove granice, prema etničkim kriterijumima, a dotični vladari smiju neometano da vladaju svojim nacionalnim porodicama. „Etnički čiste” nacionalne države čine suvišnim „haos” s pravima manjina, institucijama i demokratskim glasačkim procesima.

Slovenija 1. jula preuzima predsjedavanje Evropskom unijom, a premijer Janša je, kao što je to uobičajeno, Briselu još u decembru dao grube obrise svojih smjernica. Balkan je težište. Janša je u dobrim odnosima s Viktorom Orbanom, svojim kolegom u susjednoj Mađarskoj. Orban finansira desno orijentisane, Janši naklonjene medije u Sloveniji, a preko Ljubljane i takve medije u Sjevernoj Makedoniji, čijem je bivšem premijeru Nikoli Gruevskom, pravosnažno osuđenom zbog korupcije, dao azil u Mađarskoj.

Orban je bio i taj koji je kao novog evropskog povjerenika za proširenje instalirao Olivera Varheljija, svog čovjeka od povjerenja. Taj Mađar se u svom mandatu prije svega brine o šansama Srbije za pristup u EU. U tako nastaloj mreži, inicijative i „non-pejperi” više ne prolaze neopaženo.

U Briselu se ne smatra vjerovatnim da bi Janša u Evropi stvarno mogao progurati snove svojih mađarskih i srpskih prijatelja. Ugled slovenačkog premijera je narušen nakon njegovog poslednjeg nastupa u Evropskom parlamentu. Kada je trebalo da odgovara na pitanja poslanika o slobodi medija u Sloveniji, on je insistirao na tome da radije prikaže jedan film. Kada se parlament usprotivio, Janša je jednostavno prekinuo internet vezu.

Kao što Varheljija uglavnom ignorišu, složene strukture Evropske unije omogućavaju i neutralizovanje slovenačkog predsjedavanja Evropskim savjetom.

Uprkos tome, inicijative poput „non-pejpera” nisu puke mladalačke fantazije. Uskoro će biti tri godine otkako je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić sa svojim željama za etničkom korekcijom granica u Evropi naišao na – ne baš malo blagonaklonosti: jedna socijaldemokratska povjerenica za spoljnu politiku, jedan hrišćansko-demokratski povjerenik za proširenje i jedan zeleni predsjednik države, založili su se za novu podjelu teritorije između Srbije i Kosova.

Što su više evropski hobi-stratezi udaljeni od regiona, to je veće iskušenje da se tobožnji Gordijev čvor neshvaćenih „etničkih sukoba” presiječe jednim jedinim udarcem. Samo što trenutno na vidiku nema kneza Bizmarka.

dw.com

---