-Piše: Borivoje Ćetković

O jugoslovenskoj ideji, njenom značaju i stvaranju Jugoslavije (povodom stogodišnjice) pisao sam u „Danu” decembra prošle godine. Neću da ponavljam već rečeno, mada se držim mišljenja velikog ruskog filozofa, naučnika i pisaca Aleksandra Zinovjeva „da je ponekad korisno više puta ponoviti jedno isto, da bi se pažnja čitaocu privukla na suštinu stvari”. Nova država je rođena 1. decembra 1918. godine pod imenom Kraljevstvo Srba Hrvata i Slovenaca (koja se kasnije nazvala Kraljevina Jugoslavija), a proglasio ju je prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević u Palati Krsmanovića u Beogradu. Nije za vjerovati: od 1. decembra 1918. godine do danas niko na zgradi nije postavio obilježje koje bi upućivalo da se tu odigrao, za nas Južne Slovene, jedan od najvećih istorijskih događaja u 20. vijeku. Odavno je u Srbiji prisutno mišljenje da je Srbija žrtvovala svoju državnost prvoj Jugoslaviji, i da je bila tamnica srpskog naroda, i jedna od najvećih grešaka kralja Aleksandra - i to je razlog da nema obilježja. Poslije oslobođenja, ni jugoslovenskom državnom vrhu nije bilo ni na kraj pameti da obilježava 1. decembar, bez obzira na tošto je nastanak Jugoslavije doveo do objedinjavanja radničke klase i omogućio formiranje KPJ. Tito i najuži krug njegovih sledbenika, visokih državnih funkcionera, mislili su, kao i mnogi prije njih, da s njima počinje istorija. Ujedinjenje je imalo svoj epohalni značaj i ne može se poistovjećivati sa uređenjem države, a što je i danas često slučaj s brojnim autorima koji osporavaju značaj stvaranja Jugoslavije. Versajskom konferencijom je okončan Prvi svjetski rat. Međutim, nekoliko mjeseci prije tog događaja u Beogradu je stvorena nova jugoslovenska država. Šta se sve dešavalo s međunarodnim priznanjem nove države? Po mišljenju istoričara Branka Petranovića, „uz nestabilne unutrašnje prilike, na položaj kraljevine uticao je i njen neriješeni međunarodni status, koji se ogledao kako u tome što nova država nije dobila međunarodno priznanje neposredno po svom osnivanju, iako su o Prvodecembarskom aktu savezničke i neutralne države bile obaviještene, tako i u otvorenom problemu granica. Delegacija Kraljevine SHS učestvovala je jedno vrijeme u radu Mirovne konferencije, ali sa ograničenim pravima, kao delegacija Kraljevine Srbije. Francuska i Engleska, budući u obavezama prema Italiji, koje su proizilazile iz tajnog Londonskog ugovora, priznale su Kraljevinu SHS tek početkom juna 1919, sa zakašnjenjem, slijedeći primjer Norveške, Grčke, SAD i Švajcarske. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca dobila je kolektivno priznanje činom potpisivanja Versajskog ugovora s Njemačkom, 28. juna 1919.godine”.(Petranović, „Istorija Jugoslavije 1918-1988”, prva knjiga,1988:114.) Dakle, prvo su nas priznale Norveška, Grčka, SAD i Švajcarska, pa tek onda Francuska i Engleska. Razlog je: njihove obaveze prema Italiji preuzete tajnim Londonskim ugovorom- bliža je košulja od gunjine, kaže narodna poslovica. Zna se da je „Italija najviše ugrožavala Kraljevinu SHS- kao velika država i član Vijeća četvorice na Mirovnoj konferenciji, držala je svoje trupe na djelovima jugoslovenske teritorije, podsticala je unutrašnje nemire u njoj i izlagala je međunarodnom pritisku. Brojne su snage koje je Italija podsticala protiv Kraljevine- taj „treći front” činili su: crnogorski separatisti, albanski kačaci, frankovci i „radićevci”.(B. Petranović) U Hrvatskoj je jugoslovenska ideja duže vremena na crnoj listi. I u Crnoj Gori, od kada je na presto sjeo gospodar Milo I, na udaru je Podgorička skupština i njene odluke. Prostor ne dozvoljava da navedemo brojne unutrašnje i spoljne neprijatelje jugoslovenske države koji su je rušili u dugom vremenskom periodu - od 1. decembra 1918. do 1999. godine. Neke od njih moram pomenuti: hrvatske i slovenačke nacionaliste koji treba da svojim građanima objasne kakve bi danas izgledale njihove „suverene” države s obzirom na imperijalističke planove Italije prema prostorima današnje Hrvatske i Slovenije da nije stvorena Jugoslavija, koju i oni, kao i srpski nacionalisti, smatraju tamnicom svojih naroda.





.

---