<br />
Ovih dana, dok traje priča o Predlogu zakona i pokušaju poništavanja zakonitih katastarskih upisa hramova, manastira, vjerskih objekata i sveukupne imovine Crkve i vjerskih zajednica, koja je nastala do 1918. godine, na državu Crnu Goru, Mitropoliji se neprestano javlja veliki broj ljudi koji donose brojna dokumenta. I ta dokumenta, kao i ona sa kojim Mitropolija, manastiri i crkvene opštine već odavno raspolažu, nepobitno potvrđuju vjekovnu istinu - Crkva je bila i jeste vlasnik crkvene imovine.
Nikada kao sad ne stižu razni testamenti, zavještanja, izjave o crkvenoj imovini. Ovih dana mi donesoše jedan zapisnik o diobi iz 1908.g. u Piperima, gdje se nesporno vide svojinska prava Crkve na određenim parcelama. Javljaju se čak i oni čiji su preci prije Drugog svjetskog rata obrađivali crkvenu imovinu kao zakupci, a onda su se, poslije rata, upisivali kao vlasnici te crkvene imovine. I sada hoće da je vrate i dostavljaju požutjele stranice davnih ugovora.
VRAĆANjE CRKVENOG ZEMLjIŠTA OSTROGU
Samo se za ovih nekoliko dana javilo više ljudi iz Gornje Morače, Bjelopavlića i Pipera tim povodom. To su potomci i naslednici negdašnjih zakupaca zemljišta Manastira Morače, Ćelije Piperske, Ždrebaonika i Manastira Ostroga. Da ne pominjem istu namjeru supruge jednog visokog funkcionera jedne grane državne vlasti. I ona hoće, radi blagoslova svojoj kući i napretka svojoj djeci, da vrati Ostrogu zemljište koje je u ono poratno vrijeme upisano na njenog oca.
Prije neku godinu, jedan čestit čovjek je kupio kuću sa zemljištem u dolini rijeke Zete. I, kada je ugovor sa prodavcem zaključen kod notara i realizovan, savjesni i bogobojažljivi kupac je od nekog saznao da je kuća sagrađena na imanju Manastira Ostroga koje je poslije rata uknjiženo na prodavčevog đeda. Taj čestiti, savjesni i bogobojažljivi čovjek se, ne časeći ni časa, zaputio u Manastir Ostrog i Svetom Vasiliju poklonio i zemljište i kuću. I vratio Svecu njegovo iako ga on nije oduzeo. Bez razmišljanja se odlučio za blagoslov Svetog Vasilija, slava mu i milost!
CRKVENI DOKUMENT
Dobih ovih dana, od našeg oca
Igora, jedan zanimljiv raspis - okružnicu Konsistorije Cetinjske (konsistorija je, zapravo, Crkveni sud jedne Mitropolije ili Episkopije). Štampana je i zavedena u djelovodnom protokolu te crkvene institucije pod br. 1690, a datirana je na 8. jul 1904. godine. Nesporno, riječ je dokumentu koji je nastao prije 1918. godine. Iz njega se jasno vidi da je crkvena imovina bila crkvena, a ne državna.
Dokument je važan i može da pomogne onima kojima nije jasan status crkvene imovine u Knjaževini i Kraljevini Crnoj Gori i koji, protivno svoj dostupnoj državnoj i crkvenoj dokumentaciji i argumentaciji, i dalje smatraju da je „crkvena imovina u to vrijeme bila državna”.
U okružnici je napisano:
„Konsistoriji dostavljeno je da su u nekim mjestima sveštenici, a u nekim prokaraduri (crkveni tutori - prim. V.Dž.) prodavali pojedina nepokretna dobra nekih crkava. Ovo dalo je povoda da Konsistorija sumnja da se takvih prodaja nepokretnog imanja crkvenog od strane prokaradura ili sveštenika, činilo i na drugim mjestima koje Konsistoriji još uvijek nije poznato”. Dakle, pominju se „nepokretna dobra nekih crkava” i „nepokretno imanje crkveno”. U svakom slučaju, crkveno, a ne državno u Knjaževini Crnoj Gori!
Dalje, navedeno je „da bi Konsistorija pravo stanje ovog pitanja doznala, ovijem naređuje se okružnom Protojereju, odnosno Nadziratelju, da u svome okrugu svakoga sveštenika ispita: je li se u njegovoj parohiji prodavalo kako nepokretno imanje koje Crkve; ako je: kakvo je bilo to imanje, koje crkve ono po imenu bilo; na kakvu je svrhu prodato, za koju je cijenu prodato i ko ga je po imenu prodao i kome?” Vrlo interesantno za današnje vrijeme i ovaj trenutak, jer se nigdje ne pominje državna nego crkvena imovina. Kao što se vidi, pominje se „nepokretno imanje koje crkve”, a zatim i pitanje „koje je crkve /a ne države - prim. V.Dž./ ono po imenu bilo”.
U okružnici su data sledeća uputstva: „Ovakva prodaja, koja je učinjena otragu tri godine, neće imati zakonite važnosti, ako je naknadno ne bi odobrila Konsistorija; a tako i u buduće ovakve prodaje strogo su zabranjene bez prethodnog odobrenja Konsistorije”. Dakle, o crkvenoj imovini se 1904. godine i prodaji crkvene imovine, kako se vidi iz dokumenta, nije pitao niko drugi do jedino crkveni organ - Konsistorija. Ni knjaz, a ni Ministarstvo prosvjete i crkvenih djela! Za punovažnost takvog dvostranog posla je, kako se vidi, jedino bilo potrebno i dovoljno odobrenje Konsistorije, a ne bilo kog državnog organa u Knjaževini Crnoj Gori.
Na kraju dokumenta je navedeno da „ovu naredbu treba do znanja staviti svakome svešteniku, a preko njega i dotičnim crkvenim prokaradurima”. Akt je zaključen pozivom da se „za više navedeno što prije očekuje odgovor”.
CRKVENO - PO VALTAZARU BOGIŠIĆU
Ovaj akt je u saglasnosti sa odredbama Opšteg imovinskog zakonika iz 1888. godine. Nadam se da nije potrebno da pominjem da je riječ o zakoniku koji je donio
knjaz
Nikola. U čl. 14 tog zakonika je bilo propisano da „osim rođenih ljudi, tj. ličnih imaonika, imaonici mogu još biti: i Kuća (vladarska), i opština, i crkva, i država i zakladi, i u opšte svaka ustanova kojoj zakon priznaje tu osobitost”. Nesporno, crkva je bila ravnopravan nosilac prava svojine - imaonik sa državom, vladarem, opštinom i drugim fizičkim i pravnim licima. Da Crkva nije imala svoju imovinu i da je, kao što nije, država bila vlasnik crkvene imovine, onda se Crkva kao imaonik ne bi našla u čl. 14 Zakonika.
Član 14 je dodatno razrađen u čl. 716 Zakonika, jer je bilo propisano da su „imaonici: pravoslavne crkve, manastiri i druge crkvene ustanove kojima tu osobitost priznaju crkovna pravila i crkovna vlast, a to priznanje nije u oprjeci sa državnim zakonom. To isto budi rečeno i o crkvama i crkovnim uredbama drugih hrišćanskih ispovijesti koje država priznaje”. Isti status i ista prava su u čl. 717 Zakonika bili garantovani i „za sve nehrišćanske bogomolje i druga postojana vjerska uređenja (npr. muhamedanske džamije), ukoliko je država samu vjeru priznala”.
Čitam ovih dana da zagovornici teza o državnoj svojini nad crkvenom imovinom (!?!), u želji da pribave kakvu- takvu argumentaciju navode čl. 718 Zakonika kojim je bilo propisano da „uprava dobara crkovnih, i drugih imaonika vjerskog značaja, kao i njihovo zastupanje naprama ostalome svijetu, biva po ustavu njihovu, po drugim priznanim pravilima i po naredbama zakonite im vlasti, u koliko nijesu u oprjeci sa državnim zakonima”. Oni, na žalost, iz svojih ideoloških razloga neće da razlikuju ograničenje prava svojine od nepostojanja prava svojine! Ograničenje prava nikada u pravu ne znači nepostojanje prava! Naprotiv!
”OlŃ na budobna faĐšloĐštelŃ i v strovtovate te ŃffekspečatŃ struktuševki pozranieNadŃvas v k lŃbŃm srolŃt v na deĐš. FaĐšlovatŃ obŃie obŃektigaete otmentnŃĐš ko”
)){kind=small}
