-Pi­še: Mi­lan Mi­šić

Da li je medeni mjesec između Evrope i Kine završen i da li je skinut oreol opšte poželjnosti kineskog ”Novog puta svile”? Odgovor je potvrdan, sudeći po upravo (prošle nedjelje) u Briselu najavljenom podizanju rampe za kineske investicije u strateške sektore EU – infrastrukturu, visoke tehnologije i energetiku.
Ono što je u srijedu objelodanio Žan Klod Junker, predsjednik Evropske komisije (”EU vlade”) – da se ustanovi procedura za odobravanje svakog kineskog projekta u ovim oblastima – neće biti obavezujuće, ali će svakako otežati kineski prodor na evropsko tržište, koji je poslednjih godina u velikoj ekspanziji: samo u toku prošle godine kineske investicije su porasle za 77 odsto u odnosu na prethodnu.
Junkerov predlog odmah su pozdravile Njemačka i Francuska, kojima se, u zahtjevu da se preispita EU odnos prema stranim investicijama, pridružuje i Italija. U Berlinu i Parizu je, doduše, već ozakonjeno posebno praćenje investicija u ”osjetljive” industrije, dok svaka druga članica EU za to nema baš nikakve formalne mehanizme.
U pozadini je sa jedne strane strah da se Kina ne dokopa nekih strateških tehnologija koje Evropi daju prednost u globalnoj ekonomskoj utakmici, dok je na drugoj bojazan da bi, kupovinom nekih velikih kompanija, Kina sebi obezbijedila pravo da svoj pohod na EU tržištu nastavi.
”Evropa ne želi da ispadne naivna u slobodnoj trgovini”, ocijenila je ovaj potez agencija Rojters, podsjećajući da evropskim kompanijama nisu u tolikoj mjeri otvorena vrata kineskog tržišta i njenih strateških industrija, da dakle nema reciprociteta. Da li će međutim nova politika moći da bude primijenjena, s obzirom da kineska ekspanzija nije od juče i da Kina već uveliko realizuje svoje planove da se Evropi približi ne samo ekonomski i politički, nego i geografski.
Riječ je o ponutom ”Novom putu svile ”, koji globalnu pažnju privlači već nekoliko godina. To je kineska inicijativa koju je 2013. zvanično lansirao njen predsjednik Si Đinping. Zvanično ime joj je ”Jedan pojas i jedan put”, a to je razvojni projekatu koji, investicijama u infrastrukturu, Kinu treba da poveže sa ”Evroazijom”.
To uključuje i naš dio Evrope: Kinezi su već postali većinski (67 odsto) vlasnici najveće grčke luke Pirej (za to su izbrojali 365 miliona dolara) iz koje bi u doglednoj budućnosti kineska roba do središta Evrope mogla da se, brže i jeftinije nego dosad, doprema prugom (Kinezi će pomoći da se modernizuje njen deo između Beograda i Budimpešte).
Sem toga, kinesko prisustvo je institucionalizovano i inicijativom ”16+1” – forumom Kine, 11 zemalja EU (Hrvatska, Češka, Estonija, Mađarska, Letonija, Litvanija, Poljska, Rumunija, Slovačka i Slovenija) i pet balkanskih EU kandidata: Albanije, BiH, Makedonije, Crne Gore i Srbije. Taj forum je već imao pet samita, od kojih je jedan 2014. održan u Beogradu.
Kina je na ovaj način regrutovala nove partnere i političke prijatelje, što se dobro vidi baš na primeru Srbije, gde su kupovinom problematične Smederevske železare spasili 5.000 radnih mjesta. Kinezi su investirali i u Pupinov most koji povezuje Zemun i Pančevo. Sve u svemu, riječ je o svoti od oko 5,5 milijardi eura, u formi kineskih zajmova sa kamatnom stopom od između 2 i 2,5 odsto, ali i uslovom da, kao u slučaju pomenutog mosta, izvođači radova budu kineske kompanije, sa svojim materijalom i svojom radnom snagom, što je za Srbiju svakako nepovoljnija varijanta.
U prugu Beograd-Budimpešta Kina planira da uloži 2,9 milijardi, ali taj posao nikako da započne. Srbija se inače hvali da je najvažniji kineski partner na Balkanu, što je svakako tačno – privukla je dvije trećine kineskog kapitala uloženog u evropske zemlje izvan EU – a ”bonus” za Beograd je i što mu Kina drži stranu kad je riječ o nepriznavanju Kosova.
Kineski kredit i kineski radnici će graditi i skupu (oko dvije milijarde eura) i izuzetno tešku (42 tunela i 92 mosta) crnogorsku deonicu autoputa Bar-Beograd. Kina je veoma prisutna i u Mađarskoj i Poljskoj, a zapadni mediji uočavaju njenu posebnu bliskost sa ”populističkim režimima”. Imajući međutim u vidu staro pravilo da sa porastom ekonomskog raste i politički uticaj, u EU, a naročito u Njemačkoj, poslednjih mjeseci je uočljiva nervoza, čiji je rezultat i ono što je upravo objelodanio Junker.
Neka vrsta pripreme za njegovu najavu ”pregrađivanja” Kine, inače drugog po veličini trgovinskog partnera EU (prvi je SAD), bio je govor njemačkog šefa diplomatije Zigmara Gabrijela, koji je krajem avgusta upozorio na ”kineske pokušaje da podijeli Evropu”, imajući prije svega u vidu rastući politički uticaj Kine na istoku EU. Ostaje da se vidi da li je kineski prodor zaista opasnost– i nije li se Evropa probudila prekasno.
(Autor je bivši
glavni i odgovorni
urednik ''Politike")