Vjer­ni­ci ri­mo­ka­to­lič­ke vje­ro­i­spo­vi­je­sti pro­sla­vi­će Us­krs u ne­dje­lju 27. mar­ta. Vri­je­me ko­je ne­po­sred­no pret­ho­di Us­kr­su na­zi­va se Vaz­me­no tro­dne­vlje, a či­ne ga Ve­li­ki če­tvr­tak, Ve­li­ki pe­tak i Ve­li­ka su­bo­ta ko­ji su vr­hu­nac Ve­li­kog tjed­na i ci­je­le cr­kve­ne go­di­ne, te­o­lo­ški i li­tur­gij­ski naj­bo­ga­ti­ji da­ni cr­kve­nog ka­len­da­ra u ko­ji­ma se cr­kva sje­ća Hri­sto­ve mu­ke, smr­ti i vas­kr­snu­ća. Us­krs je vr­hu­nac li­tur­gij­ske go­di­ne i naj­ve­ći pra­znik hri­šćan­stva. Us­kr­sne mi­se su sve­ča­ne, a sla­vlje se na­sta­vlja u ku­ća­ma, gdje se po­ro­di­ce oku­plja­ju za pra­znič­ni sto, ob­ja­šnja­va don Ro­bert Ton­sa­ti, pr­vi čo­vjek Ko­tor­ske Bi­sku­pi­je za od­no­se sa jav­no­šću. Cilj Vaz­me­nog tro­dne­vlja je po­stup­no i cje­lo­vi­to ura­nja­nje u taj­nu Vas­kr­sa - Hri­sto­ve po­bje­de nad gri­je­hom i smr­ću. Li­tur­gij­ski su ovi da­ni po­seb­ni, pu­ni sim­bo­li­ke ko­ja se ot­kri­va u svom svo­jem sja­ju tek po­mnim i sa­bra­nim su­dje­lo­va­te­lji­ma..
- Ve­li­ki ili Sve­ti tje­dan za­po­či­nje Cvjet­ni­com od­no­sno Ne­dje­ljom mu­ke Go­spod­nje. Tog da­na se u spo­men na Isu­sov slav­ni ula­zak u Je­ru­sa­lim bla­go­si­lja­ju gran­či­ce ma­sli­ne i pal­me, ili po­ne­gdje ne­kog dru­gog ze­le­ni­la, te se či­ta Mu­ka Go­spod­nja. Pri­je­pod­ne Ve­li­kog če­tvrt­ka go­to­vo u svim bi­sku­pi­ja­ma svi­je­ta sve­ča­no se sla­vi Mi­sa po­sve­te ulja. Ta­da bi­skup u za­jed­ni­štvu sa sve­šte­ni­ci­ma svo­je bi­sku­pi­je tog da­na po­sve­ću­je ulje za Sve­tu kri­zmu i bla­go­si­lja bo­le­snič­ko ulje, a sve­šte­ni­ci ob­na­vlja­ju svo­ja sve­šte­nič­ka obe­ća­nja. Uve­če, na Ve­li­ki če­tvr­tak sla­vi se Mi­sa ve­če­re Go­spod­nje. To je mi­sa u ko­joj se na po­se­ban na­čin sla­vi us­po­sta­vlja­nje euha­ri­sti­je i sve­šte­nič­kog re­da, i pri­sje­ća se za­po­vje­di brat­ske lju­ba­vi ko­ju je Hrist svo­jim vla­sti­tim pri­mje­rom po­ka­zao, oprav­ši no­ge apo­sto­li­ma. Na toj se mi­si uz ogla­ša­va­nje zvo­na pje­va hva­lo­spjev „Sla­va”, na­kon če­ga zvo­na ću­te sve do ve­če­ri Ve­li­ke su­bo­te ka­da se pje­va­nje „Sla­ve” ozna­ča­va Hri­sto­vo­vo us­kr­snu­će. U žu­pa­ma gdje je to mo­gu­će, u spo­men na Hri­sto­vu za­po­vi­jed brat­ske lju­ba­vi, sve­šte­nik pe­re no­ge oda­bra­nim vjer­ni­ci­ma. Ve­li­ki pe­tak je je­di­ni dan u go­di­ni u ko­jem se ne sla­vi Sv. mi­sa - euha­ri­sti­ja, umje­sto nje sla­ve se ob­re­di Ve­li­kog pet­ka. Tog da­na Cr­kva se pri­sje­ća Hri­sto­ve pat­nje i mu­ke ko­ju je pod­nio za spas čo­vje­čan­stva. Ob­re­di Ve­li­kog pet­ka sa­sto­je se od či­ta­nja Mu­ke Go­spod­nje po Sv. Iva­nu na­kon ko­je sli­je­di ve­li­ka sve­op­šta mo­li­tva za Cr­kvu i čo­vje­čan­stvo; ča­šće­nja Kri­ža (Kr­sta) Hri­sto­va i ob­re­da Sv. pri­če­sti. Ve­li­ki pe­tak prot­kan je mi­stič­nim i sve­ča­nim ozrač­jem, ka­kvo do­li­ku­je taj­ni ko­ja se raz­ma­tra - a to je Hri­sto­va mu­ka i smrt – na­vo­di don Ton­sa­ti. Ka­ko na­vo­di ovaj sve­šte­nik Ko­tor­ske Bi­sku­pi­je, ši­rom svi­je­ta, na ovaj dan se prak­ti­ku­ju i broj­ne raz­li­či­te tra­di­ci­je, me­đu ko­ji­ma se is­ti­ču pje­va­nje, a ne­gdje i scen­sko upri­zo­re­nje mu­ke Hri­sto­ve, sve­ča­ne pro­ce­si­je za kr­stom ili ki­po­vi­ma Hri­sta i Bo­go­ro­di­ce. Ne­ke od tih pro­ce­si­ja, na­vo­di don Ton­sa­ti, po­sta­le su ne­iz­o­stav­ni dio na­rod­ne ba­šti­ne, i ne sa­mo da su ugra­đe­ne u iden­ti­tet po­je­di­nih na­ro­da i mje­sta, već pri­vla­če i ve­li­ki broj za­in­te­re­so­va­nih vjer­ni­ka i tu­ri­sta sa svih stra­na svi­jet.Don Ton­sa­ti pod­sje­ća da je na Ve­li­ki pe­tak pro­pi­san oba­ve­zan post, od­no­sno ne smi­je se mr­si­ti. U ve­čer­njim sa­ti­ma, na­kon za­la­ska sun­ca, Ve­li­ke su­bo­te, sla­vi se Vaz­me­no bdi­je­nje ko­je je sa­mo po se­bi pred­sta­vlja te­o­lo­ški i li­tur­gij­ski naj­bre­me­ni­ti­je sla­vlje Cr­kve.
- Bdi­je­nje se sa­sto­ji od Slu­žbe svje­tla u ko­jem se bla­go­slja no­vi oganj ko­jim se pa­li vas­kr­sna svi­je­ća, ko­ja je sim­bol vas­kr­slog Hri­sta. Sve se od­vi­ja pod svje­tli­ma svi­je­ća i og­nja: zvo­na se ne ogla­ša­va­ju pri­je slu­žbe ka­ko je to ina­če obi­čaj, ni­ti se pa­le svje­tla u cr­kva­ma sve dok se ne une­se us­kr­sna svi­je­ća, ko­joj se pje­va sve­ča­ni hva­lo­spjev. Taj hva­lo­spjev je re­mek- dje­lo li­tur­gij­skog pje­sni­štva, i pred­sta­vlja ve­li­ki iza­zov za is­prav­no mu­zič­ko iz­vo­đe­nje. Po­tom sli­je­de broj­na či­ta­nja iz Sve­tog pi­sma, ko­jih ukup­no mo­že bi­ti de­vet: se­dam iz Sta­ro­ga i dva iz No­vog za­vje­ta. Ona pod­sje­ća­ju vjer­ni­ke na cje­lo­kup­nu po­vi­jest spa­se­nja. Na­kon po­sljed­njeg či­ta­nja iz Sta­ro­ga za­vje­ta, uz zvuk zvo­na ko­ja pre­ki­da­ju do­ta­da­šnju ćut­nju, pje­va se „Sla­va”. Ve­li­ka su­bo­ta je ta­ko­đe dan ka­da se u Cr­kvi pri­ma­ju ka­te­ku­me­ni - od­ra­sli pri­prav­ni­ci za kr­šte­nje, sto­ga je kr­sna slu­žba sa­stav­ni dio ove li­tur­gi­je. Po­sli­je kr­sne slu­žbe, na­sta­vlja se Sve­ta mi­sa uobi­ča­je­nim to­kom. U mno­gim žu­pa­ma Ko­tor­ske Bi­sku­pi­je, na­kon Vaz­me­nog bdi­je­nja, ili na sam dan Us­kr­sa, uju­tro, bla­go­slja se je­lo ko­je će vjer­ni­ci u svo­jim ku­ća­ma bla­go­va­ti - ob­ja­snio je don Ton­sa­ti za „Dan”.
M.D.Po­po­vić


Du­hov­na pri­pre­ma

- Cr­kve­no sla­vlje pra­te i broj­ne na­rod­ne tra­di­ci­je i obi­ča­ji, ko­ji se da­nas naj­če­šće sa­sto­je u pri­pre­mi ša­re­nih ja­ja i ra­znih tra­di­ci­o­nal­nih us­kr­snih je­la. Ti lo­kal­ni obi­ča­ji, mo­gu va­ri­ra­ti od mje­sta do mje­sta: oni pri­pa­da­ju tra­di­ci­ji po­je­di­nog na­ro­da, no vr­lo la­ko se smet­ne s uma da su oni sa­mo prat­nja ono­ga otaj­stva ko­je Cr­kva - svi vjer­ni­ci za­jed­no, pro­sla­vlja­ju ili tre­ba­ju pro­sla­vlja­ti uče­stvo­va­njem u ob­re­di­ma, du­hov­nom pri­pre­mom, me­di­ta­ci­jom i mo­li­tvom. Kao sa­stav­ni dio is­prav­ne du­hov­ne pri­pre­me tre­ba spo­me­nu­ti i sve­tu is­po­vi­jest. Bez sve­ga na­ve­de­no­ga, te tra­di­ci­je osta­ju ot­ki­nu­te od svog ko­ri­je­na i gu­be svo­je istin­sko zna­če­nje. Pr­vo­bit­ni smi­sao hri­šćan­skog sla­vlja je onaj du­hov­ni, a za njim sli­je­de svi osta­li na­rod­ni obi­ča­ji, na­gla­ša­va don Ro­bert Ton­sa­ti.