Odnos filozofije i književnosti ne prestaje da zaokuplja ljudsku misao vjekovima. Njihovo preklapanje i „neprijateljstvo” nadahnulo je mnoge. Tajne te relacije podjednako su inspirativne i danas.

– Druga polovina 20. vijeka, posebno u Francuskoj, pod uticajem jezičkog obrta i hermeneutike, približila je filosofiju književosti i književnost filosofiji više nego ikada u njihovoj milenijumskoj istoriji nepodnošljivosti. Književni žanrovi u filosofiji, filosofska pitanja u književnosti, a iznad svega jedan jedini čovjek koji živi misleći i stvarajući, doveli su ne samo do nužnog preklapanja njihovih istraživačkih područja već, što je mnogo značajnije, i do uzajamnog nadahnjivanja i nadopunjavanja. S druge strane, u već dugovjekom naučno-tehničkom sudskom procesu koji se vodi prvo protiv filosofije, a onda i protiv književnosti, i književnost i

filosofija, kao dva načina istinovanja (Hajdeger), bili su prinuđeni da jedno drugo zovu za svog jedinog svjedoka pred virtuelnim sudom istorije i istine. Pri tom je u doba „dromokratije” (Virilio), vladavine apsolutne brzine, ova optužba, dopunjena za tipično ljudsku sporost, poslužila kao opravdanje za njihovo izostavljanje sa svih top lista naše sveprisutne virtuelne stvarnosti. Na taj način, zatvoreni u svoje vlastite puževske kućice, i književnost i filosofija imaju zadatak da spasavajući čovjeka i njegov svijet spasu i same sebe, i jedna drugu - pojašnjava prof. dr Drago Perović, profesor Filozofskog fakulteta u Nikšiću.

Viši naučni saradnik Instituta društvenih nauka u Beogradu, dr Predrag Milidrag, smatra da su veliki književnici takvi jer prije svega „dobro misle”.

– Hegel kaže da filozofija, umjetnost i religija misle iste misli, samo u različitim formama, s tim što ih filozofija misli na samim mislima najprimjereniji način, dakle u formi misli, a ne u formi predstave, kao religija, ili čulnosti, kao umjetnost. Otud, umjetnost, pa i književnost nužnim načinom ima filozofsku dimeniziju; ono što filozofija razmatra na jedan apstrakan način, književnost izražava na konkretan, svakodnevan, neka osnovna pitanja ljudskog opstanka: prestup, smrt, ljubav, praštanje, da pomenem samo one najočiglednije. Veliki književnici nisu veliki tek zato što „dobro pišu”, oni su veliki prije svega zato što dobro misle - smatra dr Milidrag.

Mr Luka Kešeljević, doktorand filozofije, pojašnjava da je preplitanje često.

– Kako filozofija traga za smislom svega, tako je estetika njena grana koja se bavi traženjem smisla umjetnosti, pa samim tim i književnosti. Filozofija i književnost se često prepliću. Sam Platon, iako je protiv književnosti, mnogo puta se u književnom ruhu izražava. To slikovito izražavanje se pravda time što želi što bolje i jasnije da iznese misli. Neki renesansni autori po uzoru na njega čine isto. U Volterovom „Kandidu” je skoro nemoguće razdvojiti filozofiju i književnost, iako pisac pomoću glavnog lika Kandida hoće da opovrgne Lajbnicovo učenje o prestabilisanoj harmoniji - ističe mr Luka Kešeljević.

Pjesnik i filozof Radinko Krulanović navodi da su filozofija i književnost pojave duha koje su u suštinskoj sprezi iako i jedna i druga na osoben način saopštavaju svoje istine.

– Odnos pomirljivivosti se nameće kao suštinska potreba jer se najdublje istine mogu saopštiti jedino ako govorimo iz punoće izraza, tako da misaono ne nadjačava lijepo, a lijepo ne oskudijeva u misaonom. U toj kohibitaciji dobijaju i filozofija i književnost – mišljenja je Krulanović.

A.ĆUKOVIĆ

---

Potraga za razrješenjem tajne
– Oduvijek je postojala jaka veza između književnosti i filozofije, što najjasnije ilustruju riječi Semjuela Tejlora Kolridža: „nijedan stvaralac još nije postao veliki pjesnik a da istovremeno nije bio filozof”. Drugim riječima, u temelju svakog književnog iskaza stoluje filozofska misao u kojoj je reflektovan pogled na svijet, istovremeno ličan i kolektivan. Filozofija je, kaže Ciceron, umjetnost življenja i razumijevanja misterije života, a književnost dolazi kao rezultat tog napora i potrage za razrješenjem tajne - kazala je za „Dan” prof. dr Radojka Vukčević.