Udruženje izdavača i knjižara Crne Gore (UIKCG) i izdavačke kuće „Oktoih” i „Obodsko slovo” i ove godine obilježili su godišnjicu Obodske štamparije, odnosno datum izlaska prve ćirilične knjige na slovenskom jugu – „Oktoiha” (04/17.01.1494.g). Ovaj istaknuti kulturni datum, ne samo za našu istoriju i narod, ove godine zbog pandemijske situacije obilježili su Svečanom akademijom održanom onlajn. Učestvovali su istaknuti književni, kulturni i naučni poslenici iz Srbije i Crne Gore, kao i publicisti. Obraćajući se ispred UIKCG,
Radomir Uljarević podsjeća da je „Oktoih”, djelo štampara jeromonaha Makarija i još sedam kaluđera ukrašen na naslovnoj strani zastavicom sa ukomponovanim grbom Crnojevića, te da je ovo jedna od najviše korišćenih bogoslužbenih knjiga u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Ali, i da je to knjiga štampana prije nego što su knjige štampali u nekim velikim kulturnim centrima Evrope.
– Sve te slave se Crna Gora u naše doba bila odrekla, dodvoravajući se onima koji su užasnuti činjenicom da je srpska kultura toliko bila isprednjačila u evropskom kontekstu, i sprovodeći onu kalajevsku politiku, nije bilo mjesta obilježavanju štampanja ćiriličnih knjiga – rekao je Uljarević, podsjećajući da je jedini izuzetak po tom pitanju donedavno bila samo Mitropolija crnogorsko-primorska na čelu sa mitropolitom Amfilohijem.
Sveštenik dr
Velibor Džomić istakao je značaj štampanja na ćirilici u posljednjim decenijama u Crnoj Gori.
– Kad pogleda čovjek otpor sveopštoj latinizaciji uma i duha u Crnoj Gori, koji je IK „Oktoih” na jedan svoj način i u saradnji sa dnevnim listom „Dan” učinio u Crnoj Gori, da na stotine hiljada knjiga uđu gotovo u svaki dom u Crnoj Gori - to je podvig nad podvizima u Crnoj Gori i u svakom društvu – kaže Džomić, dodajući da to još uvijek nije adekvatno valorizovano.
Akademik
Siniša Jelušić ističe značaj štamparije s obzirom na istorijski kontekst – Zeti prijete Osmanlije, dodajući da je štampanje „Oktoiha” potvrda kontinuiteta izuzetne i najviše srpske duhovne tradicije na ovim prostorima, a čiji su temelji u djelu Sv. Save, a koja kasnije vrhuni u djelu Petrovića. On pita i što nama danas znači „Oktoih” - egzistencijalno i kulturološki, a ne samo u smislu arhivskog, istorijskog podatka, naročito s vladajućom neupućenosti po pitanju kulturnog značaja ovog događaja.
– Otuda „Oktoih” danas jeste opomena ali i uvod u novu prosvijećenost, koja će duhovnoj tradiciji naših prostora vratiti ono značenje koje je ona, poput štamparskog činjenja jeromonaha Makarija „od Črne Gore”, nekada imala – kaže Jelušić. Ističući inspirativnost „Oktoiha”
Budimir Dubak je citirajući mitropolita Amfilohija kazao da je „`Oktoih` cjelokupna pravoslavna teologija, izložena pjesničkim jezikom”.
– „Oktoih“, kao štampani potomak „Miroslavljevog jevanđelja”, upravo je svjedok vječnoga carstva Boga Logosa i moći poezije, koja nam otvara oči i dušu za Božanstvo, koje je, po riječima Sv. Jovana Damaskina, „neograničeno i neshvatljivo; i jedino što je u njemu shvatljivo jeste njegova neograničenost i neshvatljivost” – kaže Dubak
Na akademiji su govorili i
Višnja Kosović, Milutin Mićović, Gojko Božović, Gojko Čelebić, Jovan Markuš i Milena Martinović.
Ž. JANjUŠEVIĆ
Rođeni `90-ih ne znaju mnogo o „Oktoihu”Akademik
Matija Bećković se osvrnuo na činjenicu da je nedopustivo neupotrebavanje ćirilice u savremenoj Crnoj Gori. „Ćirilica ne zavisi od Crne Gore, ali Crna Gora zavisi od ćirilice”, kaže on.
Zato, dodaje, Crna Gora mora okrenuti ćirilički list i vratiti se samoj sebi, svom imenu, vjeri, pismu i jeziku, Njegošu.
– I veoma je važno da se obilježi ovaj veliki praznik, i da ono što je sada izgovoreno bude u udžbeniku, u čitanci, jer je sramota da su đaci čuli tolika čuda, a za ovo što je suština nisu čuli nikad, pogotovo oni koji su se rodili `90-tih – kaže Bećković između ostalog.
