Glava rimskog cara Domicijana (vladao 81- 96. godine), isklesana u mermeru, jedan je od najvrijednijih i najzanimljivijih eksponata izloženih i u novoj postavci kotorskog Lapidarijuma – Crkvi Sv. Mihaila, kao jedan od tri portreta u svijetu – pored onog u Luvru u Parizu, i drugog u Vatikanskom muzeju u Rimu. Zbog toga su mu muzeolozi OJU „Muzeji” Kotor posvetili posebnu pažnju, pa su nedavno ovaj mermerni portret smjestili u novu vitrinu, statički obezbijeđenu, s obzirom da je prostor kroz koji prolaze posjetioci skučen. Arheolog Gojko Andrijašević, autor brojnih naučnih radova na temu kamenih starina, ističe da je Domicijanova glava nađena `80-ih godina prošlog vijeka u Kumboru, uzidana iznad jednog bunara, odakle ga je istoričar Petar Šerovićm zajedno sa arheologom Ilijom Pušićem, prenio u Kotorski lapidarijum.
Biseri ovog prostora su i cipusi - ilirsko-rimski nadgrobni spomenici sa natpisom, nastali između I i III vijeka. Oni su jedinstveni u svijetu, u najvećem broju pronađeni su u Risnu i Budvi, a ima ih na čitavom području od Herceg Novog do Ulcinja. U Lapidarijumu ih ima nekoliko. Posjetioci mogu da pogledaju predmete iz grčkog, ilirsko-rimskog perioda, iz ranog i kasnog hrišćanstva, preromanike, romanike. Andrijašević ističe da je Risan arheološki interesantan do VII vijeka, kada su ga uništili Avari i Sloveni, a Kotor je najzastupljeniji kamenim ostacima iz ranog srednjeg vijeka, kada je počeo da se uzdiže.
Otvaranjem Lapidarijuma u Crkvi Sv. Mihaila, u ljeto 2004. godine, učinjen je prvi značajan korak da se prezentuje kameno blago, iako je taj prostor neadekvatan i mali. Platformom su fizički i vizuelno razdvojeni temelji starije crkve, na kojoj je kasnije izgrađena sadašnja.
– U pripremi su legende prevedene na pet stranih jezika koje će posjetiocima bolje približiti izloženu kamenu plastiku. Uz saglasnost i pomoć arhitekte Zorice Čubrović očišćeni su temelji stare Crkve Svetog Mihaila i prilagođeni istraživačima da priđu i izbliza pogledaju ostatke Crkve iz IX vijeka, kaže Slađana Mijanović, direktorica kotorskih „Muzeja”.
– Crkva Sv. Mihaila s kraja HIII i početkom HIV vijeka, podignuta je na temeljima starije crkve iz perioda IH do HI vijeka, srušena u zemljotresu `79. godine. Interesantna je ta starija crkva jer je bila većih gabarita nego ova sadašnja i u njoj je prilikom arheoloških istraživanja `80-ih godina HH vijeka pronađeno je puno ostataka kamene plastike (lapidas, crkvenog namještaja), jer je u to doba sve rađeno ručno u kamenu. Ti komadi plastike su sada izloženi na dnu, u temeljima Crkve Sv. Mihaila, ispod zida sa ostacima fresaka. Još ih obrađujemo, pronađeno je stotinak komada kamena, većih i manjih i sad radimo na njihovom spajanju, da bismo rekonstruisali mogući izgled te crkve iz IH vijeka, kaže Andrijašević.
Crkva Sv. Pavla je namijenjena za izložbe, konferencije, te u stalnoj postavci nema muzealija, a predmeti iz kolekcije „Velika i Mala Gruda”, čija je foto-prezentacija prošle godine ovdje bila izložena, čuvaju se u posebnim sefovima. Oni su izuzetno vrijedni i istorijski važni, jer svjedoče o drevnoj kulturi koja je na ovim prostorima postojala u periodu od dvije i po hiljade do 900 godina prije Hrista.
U kamenom fondu ima preko 800 predmeta, među kojima ima manjih fragmenata koji nisu interesantni za posjetioce, ali jesu za muzeologe. Svi oni ne mogu biti u postavci, jer Muzej ne smije da bude prenatrpan i treba da ima svoj vremenski kontinuitet, kako bi postavka bila interesantna posjetiocu. Eksponati koji nisu izloženi, čuvaju se u depoima Crkve Sv. Pavla. U toku je revizija, a u planu je Istorijski muzej (govorilo se o Bastionu na Gurdiću), gdje će ta kamena plastika biti smještena „za stalno”.
M.D.Popović

Postavka u pješačkoj zoni oko Crkve Sv. Pavla
U nedostatku prostora izložili smo predmete iz peroda od antike do kraja baroka u gornjem dijelu, a najbolja solucija bi bila, kad se obezbijedi nova lokacija, da se Lapidarijum premjesti u taj budući Istorijski – arheološki muzej, a da predmeti iz prvobitne Crkve Sv. Mihaila iz IH vijeka ostanu u postavci sadašnjeg Lapidarijuma. Sada je druga stvar jako pozitivna – to što će u sklopu Crkve Sv. Pavla biti jedna postavka predmeta koji do sad nisu bili izloženi, od antike do baroka.
Biće predstavljeni oko crkve, što će turistima biti zanimljivo, jer se radi o pješačkoj zoni, duž koje su postavljeni, objašnjava Andrijašević za „Dan”.