Tradicionalna manifestacija „Ljubišini dani” u organizaciji Muzeja i galerija Budve završena je prekjuče naučnim simpozijumom i dokumentarnom foto-izložbom.
Kao i prethodnog, i drugog dana naučnog simpozijuma naslovljenog „Stefan Mitrov Ljubiša: Intertekstualna interpretacija” protekao je uspješno, uz izlaganja eksperata iz domena jezika i književnosti i zanimljivu diskusiju. Simpozijum je drugog dana priređen u Spomen domu „Reževići” (treća sesija) i Spomen domu „Crvena komuna” u Petrovcu (četvrta sesija). Na trećoj sesiji, kojom je predsjedavao prof. dr Radmilo Marojević, izlagalo je pet učesnika, prof. dr Vida Ognjenović iz Beograda, govorila je na temu „Dramski agon u pripovjednom modelu S. M. Ljubiše”.
– Prema Ljubišinom shvatanju, željena dramatika priče, kojom bi slušaoci bili potpuno zaokupljeni, leži zapravo u izvođačkoj snazi usmenog kazivača, te se zato, prema sopstvenim riječima, trudio da se kod narodnog kazivača – rapsoda sačuvaju narodski način pričanja i oblici govora. Otuda se njegovi književni junaci doimaju kao dramski junaci, čiji je izvođački govorni nastup najvažnija izražajna karakteristika pripovijesti - rekla je između ostalog prof. Vida Ognjenović. Doc. dr Vladan Bartula iz Sarajeva (Pale) govorio je na temu „Skočiđevojka: žrtvovanje ili grijeh”, ističući da je i ova pripovijest još jedan dokaz da su „znameniti događaji, razgovori i mišljenja, način života, vrline i poroci ljudi iz otadžbine Stefana Mitrova Ljubiše, predmet njegove književne obrade”. Cilj takvog Ljubišinog rada je da se upamti i u pripovjednoj formi preda pokoljenjima koja dolaze, dodaje Bartula.
Prof. dr Valentina Pitulić iz Kosovske Mitrovica bila je spriječena da prisustvuje skupu, ali je poslala tekst s kojim su upoznati učesnici simpozijuma. Ona je obrađivala temu „Sveto i profano u pripovjedačkoj prozi Stefana Mitrova Ljubiše”, a njen rad je pročitala Milica Stanić Radonjić.
– S obzirom na to da je Stefan Mitrov Ljubiša stvarao na fonu kolektivnog nasljeđa, pokazaćemo kako u njegovom djelu, na ličnom i kolektivnom planu, funkcioniše odnos dvije suprostavljene kategorije i koja je njihova funkcija u piščevom pripovjedačkom opusu, imajući u vidu odnos mi-oni, htonsko-solarno, svjetlost-tama - zapisala je dr Pitulić.
Izostala je i dr Milijana Simonović iz Beograda, koja je priložila rad naslovljen „Simbolička vrijednost motiva mletačke arhitekture u pripovijedanju Kanjoša Macedonovića”. Prof. dr Siniša Jelušić govorio je na temu „Psihologija i religija u Ljubišinim pripovijestima”, gdje se dodatno fokusira na interpretaciju manje poznate Ljubišine pripovijesti „Sud dobrih ljudi”. Odnosno, Jelušić se bavio mogućnošću transformacije žanra – iz proznog u dramski tekst.
– Bitna karakteristika strukture ove pripovijesti jeste u njenoj dijaloškoj formi, posredstvom koje je u potpunoj mjeri konstituisana u okvirima za Ljubišu nipošto karakterističnog dramskog žanra, preciznije dramoleta – rekao je prof. Jelušić između ostalog.
U završnoj, četvrtoj sesiji simpozijuma, kojom je predsjedavao prof. dr Gojko Čelebić, radove su predstavila četiri autora. Prof. dr Miodrag Jovanović govorio je na temu „Jezik Ljubišinih `Pričanja Vuka Dojčevića` u poređenju s paštrovskim govorom”. Simpozijumu nije prisustvovao ni akademik Crnogorske akademije nauka i umjetnosti prof. dr Nenad Vuković, koji je takođe poslao svoj rad na temu „Leksička slojevitost u pripovijesti `Prokleti kam` Stefana Mitrova Ljubiše”.
Prof. mr Božena Jelušić iz Budve predstavila je rad „Semantika patrijarhalnog modela u Ljubišinoj `Skočiđevojci`”.
– Jednom uspostavljena procjena klasične vrijednosti Ljubišinog djela, barem u okviru crnogorske i takozvane regionalne književnost, ne može i ne smije podrazumijevati internalizovanje dominantnih vrijednosnih modela Ljubišinog vremena i danas još uvijek dominantnog patrijarhata i vladajućeg heteronormativnog pristupa rodu - rekla je između ostalog mr Jelušić. Simpozijum se završio izlaganjem prof. mr Miluna Lutovca iz Bara koji je predstavio rad „Narator Mediterana Stefan Mitrov Ljubiša”.
– Ljubišini junaci egzistiraju između Carigrada i Venecije, centara civilizacija, koji su na području Boke, Paštrovića i Crne Gore vjekovima dominirali i ostavljali duboke tragove. To je, u stvari, prostor Mediterana koji u Ljubišinom djelu ne postoji samo geofizički nego i višeslojno, simbolički, asocijativno, kulturno-istorijski i dokumentarno-arhivski – rekao je Lutovac.Ž.J.


Paštrovska svadba, živa kulturna baština

Po završetku simpozijuma u galeriji Spomen doma „Crvena komuna” „Marko Krstov Gregović”, u prisustvu velikog broja posjetilaca, otvorena je izložba starih dokumentarnih fotografija „Svadbeni spomenar Paštrovića”. Izložbu je osmislia i koncipirala dr Mila Medigović Stefanović, kulturni istoriograf, u produkciji Udruženja Paštrovića i prijatelja Paštrovića u Beogradu „Drobni pijesak”, uz podršku Muzeja i galerija Budve. Nakon muzičkog programa, u kojem je ženska klapa „Harmonija” iz Budve izvela tradicionalne paštrovske svadbene pjesme, prisutne je u ime Muzeja pozdravila Milica Stanić Radonjić. Izložbu je otvorila Jelena Đurović, koja je istakla:
– U bogatoj zaostavštini Paštrovića, isprepletanoj dubokim i različitim slojevima kulture, posebno mjesto zauzima neopipljivo nematerijalno kulturno nasljeđe. Njegovo jasno određenje čini poseban identitetski kod ove veoma homogene zajednice čija se kolektivna svijest vjekovima gradila na najuzornijim tradicionalnim, nadasve moralnim principima, čuvajući i njegujući međusobnu ravnopravnost i poštovanje. Paštrovska svadba i običaji koji je prate, posmatrani kroz njenu evoluciju i kontinuirani razvoj, predstavljaju možda najreprezentativniji primjer žive kulture ove društvene zajednice. Svadba kao kulturni fenomen, sagledana ne samo kao esencijalna komponenta svojstvena identitetu već i kao jedinstvenost u različitosti u odnosu na druge društvene grupe, posjeduje mnoštvo elemenata reprezentativnosti - rekla je Đurović. Izložba je otvorena do 25. marta.